Pater Europae ou premier anticommuniste ? Charlemagne, les pays du Benelux et l’Europe au regard des discours de remise du Prix Charlemagne (1950-2014)

Résumé En Fr Nl

Pater Europae or the First Anticommunist ? Charlemagne, the Benelux Countries and Europe with Regard to the Awarding of the Charlemagne Prize (1950-2014). Historical Research has long shown the at times important role the Carolingian imaginary has played in conservative discourses of the French-German Reconciliation after 1945. By instituting the Charlemagne Prize in 1949, the town of Aix-la-Chapelle wanted to assume a preponderant place in this movement. This contribution shows that these observations also apply to the relations between the young Federal Republic and its small Benelux neighbours. By analysing the award speeches by Laureates or Laudatories of Charlemagne Prize’s from the Benelux, we propose a typology of references to the Carolingian imaginary. This typology will notably demonstrate that the references and their actualisations have not changed that much since the 1950’ s. The Emperor still appears to be the «father of Europe » , founder of a Christian Empire the values of which have to be defended against the Soviet ideology, while the European integration since 1945 is presented as reparation for their fragility which became clear as early as the Treaty of Verdun in 843. On the political side, little to no interest exists for the state of historical research on Charlemagne and his time and those employing his image hesitate to raise the question of what meaning the Emperor, as the incarnation of a historical moment, could still carry for today’s world.

La recherche historique a montré depuis longtemps que l’imaginaire carolingien a joué un rôle parfois important dans le discours conservateur de la réconciliation franco-allemande après 1945. Par l’institution du Prix Charlemagne en 1949, la ville d’Aix-la-Chapelle a voulu assumer une place prépondérante dans ce mouvement. Notre contribution montre que ces observations sont également vraies pour les relations entre la jeune République fédérale d’Allemagne et ses plus petits voisins du Benelux. En analysant les discours de remise du Prix Charlemagne dans lesquels un acteur du Benelux est impliqué comme lauréat ou laudateur, nous proposons une typologie des références à l’imaginaire carolingien. Celle-ci démontre notamment que ces références et leurs actualisations n’évoluent que très peu depuis les années 1950. L’Empereur y reste le «père de l’Europe » , fondateur d’un Empire chrétien dont les valeurs universalistes seraient à défendre contre l’idéologie soviétique, alors que l’intégration européenne après 1945 constitue une réparation de leur mise à mal qui aurait déjà commencé avec le Traité de Verdun de 843. L’instrumentalisation politique ne se soucie pas ou peu de l’état de la recherche historique sur Charlemagne et son époque et ceux qui l’emploient hésitent à se poser la question de savoir ce que l’Empereur, incarnation d’un moment historique, peut encore signifier dans le monde actuel.

Pater Europae of de eerste anticommunist ? Karel de Grote, de Benelux Landen en Europa in de context van het uitreiken van de Karel de Grote-Prijs (1950-2014). Historisch onderzoek heeft al lang aangetoond dat de Karolingische «fantasie » een belangrijke rol gespeeld heeft in de Frans-Duitse verzoening na 1945. Door in 1949 de «Karel de Grote-Prijs » in het leven te roepen, heeft Aachen een belangrijke plaats proberen in te nemen in deze beweging. Onze bijdrage toont aan dat deze bemerkingen eveneens kloppen voor de relaties tussen de jonge federale Duitse republiek en de kleine buren in de Benelux. Door de aanvaardingsspeeches te analyseren van de gelauwerden en de genomineerden uit de Benelux, hebben we een typologie opgesteld voor de referenties aan de Karolingische fantasie. Deze typologie toont aan dat de referenties en hun updates weinig veranderd zijn sinds de jaren 1950. De Keizer wordt nog altijd omschreven als «Vader van Europa » , de stichter van een christelijk rijk, met waarden die moeten beschermd worden tegen de Sovjetideologie, en de Europese integratie sinds 1945 wordt omschreven als herstel van een afbreuk die al ingezet was sinds het Verdrag van Verdun in 843. Vanuit politieke hoek is er weinig of geen interesse voor de stand van het historisch onderzoek naar Karel de Grote en zijn era, en de personen die gebruik maken van zijn beeld, durven zich de vraag niet stellen wat de keizer, als vertegenwoordiger van een historisch moment, nog voor impact heeft op de hedendaagse wereld.