La Vita secunda sancti Hucberti de Jonas d’Orléans et sa tradition manuscrite

Résumé En Fr Nl

The Life of Saint Hubert, a Bishop of Liège in close relationship with the Pippinids, has undergone repeated reworking from an initial, anonymous, text dated 743-750 (bhl 3993), written on the event of the first transfer of the relics of the saint, in 743. The first reshuffle is due to Jonas, bishop of Orleans : it has been written for the second translation of the saint, to Andage in 825, and at the request of bishop Walcaud of Liège. Jonas of Orleans, influential bishop of the court of Louis the Pious and spiritus rector of the reforming councils of Paris in 829 and of Aix in 836, was one of the most prominent intellectuals of the Carolingian renovatio. The political, social and religious issues of this translation as well as the text of Jonas were brilliantly depicted by Alain Dierkens in a renowned article. The present contribution focuses on the analysis of the manuscript tradition of the vita as rewritten by Jonas (bhl 3994) and the recording of the translation at Andage (bhl 3995). The 1887 publication by De Smedt listed only 27 manuscript versions of the work (including summaries that he eliminated) ; today it amounts to 39 manuscripts and 8 summaries, compiled for the liturgical needs of various churches. The examination of the manuscript tradition highlights several phases of the diffusion of the Life of saint Hubert by Jonas, altering its structure. The legend books from the Saint-Hubert abbey were compiled quite late (11th-14th centuries) and the Life of Saint Hubert, by Jonas, is usually associated with the second book of Miracula (bhl 3997). The oldest text is mentioned by the De Smedt class B manuscripts, in particular the Paris manuscript (bnf Latin 5609) which belonged to Archbishop Hincmar of Reims and is very close to the original of Jonas. It is therefore mandatory to give priority to this document, and the best representatives of class B, in the event of a new edition.

La Vie de saint Hubert, évêque de Liège proche des Pippinides, a connu plusieurs remaniements à partir d’un texte anonyme initial daté des années 743-750 (bhl 3993), rédigé à l’occasion du premier transfert des reliques du saint en 743. Le premier remaniement est dû à la plume de Jonas, évêque d’Orléans, à l’occasion de la seconde translation du saint à Andage en 825 et à la demande de l’évêque Walcaud de Liège. Jonas d’Orléans, évêque influent de la cour de Louis le Pieux et spiritus rector des conciles réformateurs de Paris en 829 et d’Aix en 836, était un des principaux penseurs de la renovatio carolingienne. Les enjeux politiques, sociaux et religieux de cette translation et du texte de Jonas ont été exposés avec brio par Alain Dierkens dans un article célèbre. La présente contribution vise à analyser la tradition manuscrite de la vita réécrite par Jonas (BHL 3994) et du récit de la translation à Andage (bhl 3995). En effet, si l’édition De Smedt en 1887 recensait 27 manuscrits de l’oeuvre (dont des résumés qu’il a éliminés), on peut compter aujourd’hui 39 manuscrits et 8 résumés de ce texte, réalisés pour les besoins liturgiques de diverses églises. L’examen de la tradition manuscrite met en évidence plusieurs phases de diffusion de la Vie de saint Hubert par Jonas, qui en ont altéré la structure. Les légendiers provenant de l’abbaye même de Saint-Hubert sont relativement tardifs (XIe-XIVe siècles) et la Vie de saint Hubert par Jonas y est le plus souvent associée au second livre des Miracula (BHL 3997). Le texte le plus ancien est celui qui est représenté par les manuscrits de la classe B de De Smedt, en particulier le manuscrit Paris (BNF Latin 5609), qui a appartenu à l’archevêque Hincmar de Reims et est très proche de l’original de Jonas. Il convient donc de donner la priorité à celui-ci et aux meilleurs représentants de la classe B dans l’éventualité d’une nouvelle édition.

Het leven van Sint-Hubertus, een bisschop van Luik in nauwe relatie met de Pippiniden, werd meerdere malen herbekeken. Het originele bestaat uit een eerste anonieme tekst, dd. 743-750 (bhl 3993), geschreven ter gelegenheid van de eerste overdracht van de relikwieën van deze heilige, in 743. De eerste herschikking is het werk van Jonas, bisschop van Orléans, ter gelegenheid van de tweede overdracht van de relikwieën, deze keer te Andage in 825, en op verzoek van bisschop Walcaud van Luik. Jonas van Orleans, invloedrijke bisschop van het hof van Lodewijk de Vrome en spiritus rector van de hervormingsraden van Parijs in 829 en van Aix in 836, was één van de belangrijkste denkers van de Karolingische renovatie. De politieke, sociale en religieuze kwesties van deze overdracht alsmede van de tekst van Jonas werden schitterend onthuld door Alain Dierkens in een zeer geprezen artikel. De huidige bijdrage is gericht op het analyseren van de manuscripttraditie van de vita zoals herschreven door Jonas (bhl 3994) en op de relatie van deze overdracht in Andage (bhl 3995). De Smedt uitgave van 1887 telt 27 manuscripten van het werk (inclusief de samenvattingen die er werden uitgehaald). Vandaag tellen we 39 manuscripten en 8 samenvattingen van deze tekst, opgesteld naar de liturgische behoeften van verschillende kerken. Het onderzoek van de manuscripttraditie belicht verschillende fasen voor de verspreiding van het leven van Sint Hubert door Jonas ; daardoor werd er de structuur van aangetast. De verzamelingen legendes van de abdij van Saint-Hubert zelf werden relatief laat gecreëerd (elfde-veertiende eeuw) en het leven van Sint Hubert door Jonas wordt meestal geassocieerd met het tweede boek der Miracula (bhl 3997). De oudste tekst behoort tot de De Smedt klasse B manuscripten, in het bijzonder het Parijse manuscript (bnf Latijn 5609) dat aan de aartsbisschop Hincmar van Reims toebehoorde en zeer dicht bij het origineel van Jonas staat. Daarom verlenen wij prioriteit aan dit document alsook en aan de beste vertegenwoordigers van klasse B, voor het geval een nieuwe editie zou verschijnen.