Classes d’âge et rites de passage : des catégories problématiques pour le monde égéen à l’Âge du Bronze

Résumé Fr El En

L’ancienneté d’une organisation en classes d’âge et des rites de passage pour les enfants et les jeunes dans le monde grec égéen est une idée qui a d’abord été développée par l’anthropologie historique au xxe s., avant d’être mise en doute par un courant historiographique plus critique pour la Grèce des cités. Ces questionnements ont cependant peu affecté la recherche sur la protohistoire égéenne, qui continue d’user et d’abuser de ces catégories, malgré l’ambiguïté des sources invoquées. Cet article propose une relecture de la documentation de l’Âge du Bronze Récent, principalement iconographique, pour mettre en évidence les failles méthodologiques de raisonnements amplement diffusés mais aussi les limites d’interprétations exclusivement fondées sur les données archéologiques. Un bilan de nos connaissances sur les classes d’âge et les rites de passage pour la jeunesse est ainsi esquissé.

Ηλικιακές κατηγορίες και τελετές “μεταβάσεως”: προβληματικά ζητήματα για τον Αιγαιακό κόσμο στην Εποχή του Χαλκού.Η αρχαιότητα της οργάνωσης σε ηλικιακές κατηγορίες και τελετές “μεταβάσεως” για τα παιδιά και τους νέους στον ελληνικό αιγαιακό κόσμο είναι μια ιδέα που αρχικά αναπτύχθηκε από την ιστορική ανθρωπολογία του 20ου αι., προτού αμφισβητηθεί από ένα πιο κριτικό ιστοριογραφικό ρεύμα για την Ελλάδα των πόλεων‑κρατών. Ωστόσο, τα ερωτήματα αυτά επηρέασαν λίγο την έρευνα για την αιγαιακή πρωτοϊστορία, η οποία συνεχίζει να χρησιμοποιεί, μερικές φορές καθ’ υπερβολήν, αυτές τις κατηγορίες, παρά τον αμφιλεγόμενο χαρακτήρα των πηγών. Στο άρθρο αυτό προτείνεται μια νέα ανάγνωση των δεδομένων, κυρίως εικονογραφικών, της Ύστερης Εποχής του Χαλκού ώστε να γίνουν φανερά τα μεθοδολογικά κενά των ευρέως διαδεδομένων συλλογισμών, καθώς και τα όρια των ερμηνειών που βασίζονται αποκλειστικά στα αρχαιολογικά δεδομένα. Συντάσσεται έτσι ένας απολογισμός των γνώσεών μας για τις ηλικιακές κατηγορίες και τις τελετές “μεταβάσεως” των νέων.

Age groups and rites of passage: problematic issues for the Aegean Bronze Age.The antiquity of rites of passage and the organization of children and young people into age groups in the ancient Greek Aegean are ideas first developed by historical anthropology in the 20th century, before being questioned by a more critical historiography of the Greek city‑states. However, these questions have had little impact on the research in Aegean Protohistory, which continues to use these categories, sometimes excessively, despite the ambiguity of the sources. This paper proposes a review of the documentation available for the Late Bronze Age, primarily iconography, to highlight the methodological problems of widespread arguments as well as the limits of interpretations based exclusively on archaeological data. Our knowledge regarding age groups and rites of passage for the youth is thus assessed.