Problèmes d’intégration et de quête identitaire des réfugiés grecs de Turquie en milieu urbain (Athènes-Le Pirée) de 1922 au début des années 1930 : quelques exemples

Résumé Fr En El

« Être un réfugié » est-ce un vecteur d’identification ? Est-ce une identité propre ? Cela permet-il une intégration, une fusion dans la société et l’État ? Le cas des réfugiés de Turquie (1,3 million) est particulier : originaires de régions différentes de l’Empire ottoman, chaque groupe s’étant structuré dans ses spécificités propres, ils sont, certes, déracinés, mais vont vers l’État qui constitue a priori leur « mère patrie ». Celui-ci va devoir rapidement et dans l’urgence mettre en œuvre diverses politiques visant à les intégrer. Des processus sont mis en place, mais une identité propre, qu’il faut interroger, émerge, entre mémoire et adaptation, dans la construction d’un « nous » qui se définit par rapport à, voire face à « eux », et non pas dans un « on » général. Ce qui pose la question de l’intégration dans l’État et dans la Nation. Conscient des problèmes, des enjeux, mais aussi des opportunités, l’État va mettre en œuvre des processus d’intégration lui permettant d’assurer l’homogénéisation de la population et l’achèvement de l’État-Nation. L’installation devient vecteur d’intégration dans les zones urbaines (comme rurales) où cependant on note qu’il n’y a pas fusion.Une réelle conscience « réfugiée » s’est construite à la rencontre du déracinement et de l’intégration, principalement autour de la vie quotidienne et de la famille, entre conservatisme et modernité politique. Entre leur « être », leur « vécu » spécifique et la conscience revendiquée de leurs différences, ils se savent être les ultimes dépositaires d’une tradition ancrée dans une Histoire achevée. Dans la Grèce en quête d’elle-même des années 1920 et 1930, celle des années de l’après « Grande Catastrophe » puis de la crise, l’intégration économique et politique de cette population à l’État-Nation peut être considérée comme une œuvre originale à laquelle ils ont grandement contribué.

Is being a “refugee” a means of identification? Does it refer to a specific identity? Does it allow to become integrated, to merge into a society and a State? The case of the 1,3 million refugees from Turkey is unique : native from different regions of the Ottoman Empire, each group was structured in its own specificities, they are assuredly uprooted but they go to the State which is their “motherland” a priori. The State will implement various policies to integrate them. Processes are developed, but an identity, to be questioned, emerges between memory and adaptation in a construction of a “we” that is defined in relation to, or in opposition to “them”, but not to a global “one”. This raises the question of integration in the State and the Nation. How can a national consciousness be developed from a consciousness of identity? In a context of political and economic crises, we use some examples for argumentation : the period from 1922 to the end of the era Venizelos: in a Greece in search of itself, many of the refugees demonstrate the impossible denial of the “lost homelands”. But the last phase of integration and identity formation implies integration within the State: recognition by the State of the refugees’ interest; becoming citizens through the integration in politics and voting so as to achieve homogenization of the Nation-State in a “reduced” Hellenism inside the boundaries of Greece.

Είναι το «καθεστώς πρόσφυγα» ένα μέσο αναγνώρισης; Μήπως αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη ταυτότητα; Μήπως επιτρέπει μια συγχώνευση σε μια κοινωνία και ένα Κράτος; Η υπόθεση των 1.300.000 προσφύγων από την Τουρκία είναι μοναδική: κάθε ομάδα, προερχόμενη από διαφορετική περιοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ήταν δομημένη σε δικές της ιδιομορφίες. Σίγουρα ξεριζώθηκαν, αλλά πηγαίνουν στην Ελλάδα που είναι η «πατρίδα» τους a priori. Το Κράτος θα εφαρμόσει διάφορες πολιτικές ενσωμάτωσής τους. Διαδικασίες αναπτύσσοντα. Αλλά μια ταυτότητα που προκαλεί ερωτήσεις διαμορφώνεται. ανάμεσα στη μνήμη και την προσαρμογή σε ένα κατασκευασμένο «εμείς», που ορίζεται σε σχέση ή σε αντίθεση με «τους άλλους», όμως όχι με ολικό «sένα». Αυτό εγείρει το ζήτημα της ένταξης στο Κράτος και το Έθνος. Πώς μπορεί να αναπτυχθεί μια συνείδηση εθνικής ταυτότητας μέσα από τη συνείδηση «του πρόσφυγα»; Στο πλαίσιο πολιτικών και οικονομικών κρίσεων, χρησιμοποιούμε κάποια παραδείγματα για την επιχειρηματολογία, στο χρονικό διάστημα 1922-τέλος της εποχής Βενιζέλου. Σε μιαν Ελλάδα που αναζητά τον εαυτό της, για πολλούς πρόσφυγες διατηρείται η νοσταλγία των «χαμένων πατρίδων». Όμως η τελευταία φάση ολοκλήρωσης και διαμόρφωσης της ταυτότητας προϋποθέτει ενσωμάτωση στο Κράτος και αναγνώριση των συμφερόντων των προσφύγων. Γίνονται πολίτες μέσω της ενσωμάτωσης στην πολιτική ζωή και την ψηφοφορία, και συμμετέχουν στην ομογενοποίηση του Κράτους- Έθνους σε έναν μειωμένο Ελληνισμό μέσα στα σύνορα της μεσοπολεμικής Ελλάδας.