Magijsko mišljenje i magijsko objašnjenje u filozofiji i psihologiji

Résumé 0

U savremenim razmatranjima racionalnosti u objašnjenju mogu se različiti različita shvatanja magijskog mišljenja, koje su obično predstavlja kao suprostavljeno racionalnom, pa čak i „razumnom“ verovanju kao temelju saznanja. Jedna od najznačajnijih interpretacija ove vrste kategorijalne podvojenosti između legitimnog i nelegitimnog uverenja, odnosno između magijskog verovanja i pravog saznanja, potiče od Džozefa Agasija (Joseph Agassi). Ovo izlaganje će se baviti Agassijevom klasifikacijom magijskog i racionalnog objašnjenja, i dovešće u pitanje racionalističku ideju o tome da se saznanje može normirati samo kao legitimno verovanje potkrepljeno optimalnim dokazima. Ispostaviće se da je magijsko verovanje, odnosno verovanje koje se često pokazuje kao istinito, a zasnovano je na saznajnim procedurama koje neka epoha, kultura ili čak profesionalna disciplina ne priznaju kao legitimne procese saznavanja i objašnjenja, jednako praktično i društveno vredno kao i legitimno „saznanje“. Jedan od najočiglednijih primera je psihoanaliza: pristup koji je poslednjih nekoliko decenija faktički isključen iz brojnih poslediplomskih programa studija psihologije i psihoterapije, pre svega zbog toga što se smatra „magijskim“, nasuprot „psihologiji zasnovanoj na dokazima“ (evidence-based psychology). Ipak, iskustvo je pokazalo da su ključne psihoanalitičke postavke ispravne u psihoterapeutskom procesu i da njihove filozofske i psihološke ramifikacije određuju čitave krupne oblasti psihoterapije. Savremena normativna interpretacija ličnosti u filozofiji i psihologiji, a posebno u filozofiji psihijatrije i filozofiji psihoterapije, u najvećem svom delu bi se, strogo posmatrano, tretirala kao oblast magijskog objašnjenja, jer njene postavke i argumenti ne podležu neposrednoj verifikaciji i počivaju na širokim interpretativnim temeljima koji omogućavaju visok stepen diskrecije i kreativnosti u praktičnoj primeni. Neka od najznačajnijih dela koja su formirala istoriju filozofije, iz persketive „naučnosti“ saznanja i danas dominantnih kriterijuma za utvrđivanje „magijskog“ nasuprot „pravom“ ili „naučnom“, ili „racionalnom“ saznanju, spadaju u domen čistog magijskog objašnjenja. Dovoljno je, ograničavajući se na modernu filozofiju, pomenuti Ničea, Spinozu, ili Junga, čije razumevanje ličnosti je utemeljilo čitavu jednu filozofsko-psihološku tradiciju u razumevanju identiteta, da bi postalo jasno koliko je magijsko temeljno za filozofsko i psihološko mišljenje. Naglasak ovog izlaganja je na afirmaciji magijskog kao komplementarnog racionalnom objašnjenju, uz istovremeno razmatranje moguće komplementarnosti magijskog saznanja racionalnom saznanju, uz uzimanje u obzir savremenih pristupa magijskom objanjenju poput „somaestetike“ Ričarda Šustermana (Richard Shusterman).