Change et changeurs en Égypte ptolémaïque aux IIIe et IIe s. av. J.-C.

Résumé El En Fr

Αγοραπωλησία συναλλάγματος και αργυραμοιβοί στην πτολεμαϊκή Αίγυπτο στον 3ο και 2ο αι π. Χ. Το άρθρο επαναδιαπραγματεύεται το ζήτημα της ισοτιμίας μεταξύ του χάλκινου και του αργυρού νομί-σματος στην πτολεμαϊκή Αίγυπτο και μελετά τον αντίκτυπο της «μεγάλης μετατροπής » , νομισματικής και λογιστικής, που συνέβη στα τέλη του 3ου αι. π. Χ. Το χάλκινο νόμισμα αναδιοργανώθηκε με βάση ένα δεκαδικό σύστημα που καταργεί την παραδοσιακή ισοτιμία ανάμεσα στις υποδιαιρέσεις του χάλκινου νομίσματος (χαλκοί / οβολοί) και τον αργυρό στατήρα. Η μεταρρύθμιση αυτή όμως δεν προκαλεί την εξαφάνιση της αλλαγής των 2,5 οβολών ανά στατήρα που μαρτυρείται από το 260 π. Χ. Στον 2ο αι. π. Χ. η αγοραπωλησία συναλλάγματος παραμένει μονοπώλιο του βασιλιά αλλά αναδιοργανώνεται και οι αργυραμοιβοί που υποχρεούνται να εφαρμόσουν τη μεταρρύθμιση εισπράττουν ένα φόρο επί της αγορα-πωλησίας συναλλάγματος, που ονομάζεται κόλλυβος.

Monetary exchange and money-changers in Ptolemaic Egypt during the third and second centuries BC This paper reconsiders the issue of the ratio between the bronze and silver currencies in Ptolemaic Egypt and studies the impact of the “ grande mutation” which occurred at the end of the 3rd century BC. The bronze currency was reorganized on the basis of a decimal system which put an end to the traditional exchange rate between bronze coins (chalkoi / obols) and the silver stater. However, this reform did not abolish the allagè of 2.5 obols for one stater recorded as from 260 BC. During the 2nd century BC, exchange remained a royal monopoly, but the money-changers involved in implementing the reform levied a new tax on exchange transactions called kollybos.

L’article reprend la question du rapport de valeur entre les monnayages de bronze et d’argent en Égypte ptolémaïque et s’interroge sur les effets de la «grande mutation » monétaire et comptable qui eut lieu à la fin du IIIe s. av. J. ‑C. Le monnayage de bronze est réorganisé sur la base d’un système décimal qui abolit le taux de change traditionnel entre les monnaies divisionnaires de bronze (chalques et oboles) et le statère d’argent. Cette réforme ne fait pourtant pas disparaître l’allagè de 2,5 oboles par statère attestée à partir de 260 av. J. ‑C. Au IIe s. av. J.-C., le change reste un monopole royal, mais il est réorganisé et les changeurs chargés d’appliquer la réforme perçoivent une taxe sur le change intitulée kollybos.