Prudence, cautèle et dissimulation : le double discours des élites politiques durant la guerre de Quatre-Vingts ans

Résumé En Fr Nl

Camille Dohet, Prudence, Slyness and Dissimulation. The Double Discourse of the Political Elite during the Eighty Years’ War. In 16th and 17th-century political discourse, prudence is the central virtue of the ruler concerned about serving the State and the common good. By opposition, slyness, the precaution one uses to serve particular interests, is a trait shared by tyrants. Between those two concepts, simulation and dissimulation have an ambivalent status : whereas they are considered by the governing elite as a prudent ruler’s diplomatic tool, moral authors generally associate them with slyness. During the Eighty Years’ War, those concepts are abundantly discussed by pamphleteers, often members of the political elite themselves. Whereas they themselves make use of simulation and dissimulation which are, according to them, essential to govern virtuously, they condemn these in writings directed to the rest of the population. This article will thus attempt to put forward the reasons of this double speech.

Dans le discours politique des XVIe et XVIIe siècles, la prudence constitue la vertu centrale du gouvernant soucieux de servir l’État et le bien commun. Face à elle, la cautèle, précaution servant des intérêts particuliers, est la marque des tyrans. Entre ces deux concepts, la simulation et la dissimulation occupent un statut ambivalent : valorisées auprès des élites gouvernantes comme outils diplomatiques du souverain prudent, elles sont associées à la cautèle par les auteurs moralistes. Durant la guerre de Quatre-Vingts ans, ces concepts font l’objet d’une intense discussion par les pamphlétaires, eux-mêmes souvent issus des hautes sphères politiques. Alors qu’ils pratiquent la simulation et la dissimulation, pour eux essentielles au gouvernement vertueux, ils les condamnent dans leurs écrits auprès du reste de la population. Ce sont les raisons de ce double discours que cet article vise à mettre en évidence.

Voorzichtigheid, sluwheid en veinzerij : het dubbele discours van de politieke elite tijdens de Tachtigjarige Oorlog. In het politiek discours van de 16e en 17e eeuw, is voorzichtigheid de centrale deugd van de heerser die de Staat en het algemeen belang wil dienen. Daar tegenover staat de sluwheid, de voorzorgsmaatregel die specifieke belangen dient en die het merkteken van tirannen is. Tussen deze twee concepten, nemen simulatie en veinzerij een tweeslachtige status in : gevaloriseerd bij de regerende elites als diplomatieke instrumenten van de voorzichtige heerser, worden ze geassocieerd met het bedrog door de moralistische auteurs. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog zijn deze concepten het onderwerp van een hevige discussie door de pamfletschrijvers, zelf vaak afkomstig uit de hoogste sferen van de politieke wereld. Terwijl ze zelf aan simulatie en huichelarij doen, voor hen van cruciaal belang voor de deugdzame overheid, veroordelen ze die in hun geschriften tegenover de rest van de bevolking. Dit artikel wil de redenen van dit dubbele discours onderstrepen.