Les sortilèges du Mont-Cassin : protéger les chiens du haut Moyen Âge

Résumé En Fr Nl

This article presents some early medieval magical recipes, taken from a manuscript of the Abbey of Montecassino (Montecassino, Archivio dell’Abbazia, cod. 69). It is about bewitching dogs, through the deposit of meat, herbs or hairs in various symbolic places. These ‘recipes’ have certain similarities with one of the examples of ars magica condemned in several penitentials of the tenth-eleventh centuries, in particular the Corrector sive medicus of Burchard of Worms. The latter reveals more precisely the actors and the purpose of these practices : drovers, porchers and hunters thus hoped to protect their dogs (or other animals) from the various misfortunes which could hit them, or, even, harm those of others. These ‘ recipes’, probably from the hunting world, shed light on the practices of an environment not very well known in the early Middle Ages.

Cet article présente quelques procédés magiques du haut Moyen Âge, extraits d’un manuscrit de l’abbaye du Mont-Cassin (Montecassino, Archivio dell’Abbazia, cod. 69). Il s’agit d’envoûtements de chiens, via le dépôt de viande, d’herbes ou de poils en divers lieux symboliques. Ces «recettes » présentent une parenté certaine avec un des exemples d’ars magica condamné dans plusieurs pénitentiels des Xe-XIe siècles, en particulier le Corrector sive medicus de Burchard de Worms. Ce dernier nous dévoile plus précisément les acteurs et le but de ces pratiques : les bouviers, les porchers et les chasseurs espéraient ainsi protéger les chiens (ou les autres animaux) des différents malheurs qui pouvaient les frapper, voire nuire à ceux des autres. Probablement issues du milieu cynégétique, ces «recettes » nous éclairent sur les pratiques d’un milieu mal connu au Haut Moyen Âge.

Dit artikel presenteert enkele magische praktijken uit de vroege middeleeuwen, ontleend aan een manuscript van de abdij van Montecassino (Montecassino, Archivio dell’Abbazia, cod. 69). Het gaat over het betoveren van honden door het deponeren van vlees, kruiden of haren op verschillende symbolische plaatsen. Deze ‘ recepten’ blijken een zekere verwantschap te hebben met één van de voorbeelden van ars magica die in verschillende boeteboeken van de tiende tot elfde eeuw veroordeeld worden, meer bijzonder in de Corrector sive medicus van Burchard van Worms. Deze laatste onthult nauwkeuriger de acteurs en het doel van deze praktijken : veedrijvers, varkensboeren en jagers hoopten hun honden (of anderen dieren) tegen verschillende ongelukken te beschermen, of anderzijds de dieren van anderen te schaden. Deze ‘recepten’, waarschijnlijk afkomstig uit de jachtwereld, werpen licht op de praktijken van een omgeving van de vroege middeleeuwen die slecht bekend is.