Ioannis Metaxás et le religieux (1936-1941) : expérience historique et débats actuels en Grèce

Résumé Fr En El

Le gouvernement Metaxás, au pouvoir d’août 1936 à janvier 1941 en Grèce, est le plus souvent rapproché du modèle autoritaire et paternaliste du Portugal salazariste – ou de l’Espagne franquiste – plus, à strictement parler, que du fascisme et du nazisme. Cet article se centre sur un aspect critique de la « Grèce du 4 août » : ses rapports au religieux. La valorisation insistante du christianisme par le régime, une dimension souvent pointée, ne marque finalement pas une rupture au regard des expériences politiques précédentes. La question de la tolérance religieuse de ce gouvernement, sa gestion particulière des minorités religieuses dans le contexte européen de la fin des années 1930 sont examinée, dans toutes leurs ambiguïtés. Le regard porté, en Grèce, sur ce régime passé cristallise des débats toujours actuels et des tensions historiographiques d’autant plus sensibles qu’elles rejoignent la question de l’attitude de l’État et de la population helléniques face à la Shoah.

The Ioannis Metaxas’ regime, from August 1936 to January 1941, is most often brought closer to the authoritarian and paternalistic model of Salazar’s Portugal—or Franco’s Spain—than to fascism or nazism stricly speaking. This article focuses on a critical aspect of the “4th August Regime”: its relationships with religion. The enhancement of christianism by the political authority, which is an often noticed point, does not in fact represent a real discontinuity with respect to earlier administrations. The religious tolerance of the governement, its peculiar management of religious minorities—in the European context of the late 1930s—are examined in all their ambiguities. The look taken at this 20th century’s regime crystallizes still current debates and historiographical tensions in Greece, all the more sensitive as they meet the issue of the State and Greek population’s attitude faced with the Shoah.

Το καθεστώς του Μεταξά από τον Αύγουστο του 1936 ως το Ιανουάριο του 1941, συχνά παρομοιάζεται με το αυταρχικό και πατερναλιστικό πρότυπο του Σαλαζάρ στη Πορτογαλλία και του Φράγκο στην Ισπανία. Αυτό το άρθρο επικεντρώνεται σε μια κρίσιμη πτυχή του καθεστωτός της 4ης Αυγούστου, στις σχέσεις του με τη Θρησκεία. Η επίμονος αποτίμηση του Χριστιανισμού από το καθεστώς, -ένα γεγονός που συχνά έχει επισημανθεί-, δεν σηματοδοτεί ένα διάλειμμα με τις προηγούμενες πολιτικές εμπειρίες. Το πρόβλημα της ανεξιθρησκίας αυτής της κυβέρνησης, την ιδιαίτερή του διαχείριση των θρησκευτικών μειονοτήτων στο ευρωπαϊκό πλαίσιο του 30’ εξετάζονται εδώ με όλες τις ασάφειες του. Το βλέμμα των Ελλήνων σ’αυτό το παρελθόν κρυσταλλώνεται πάντα τρέχουσες συζητήσεις ιστοριογραφικές πιέσεις πολύ ευαίσθητες, αφού εντάσσεται στο ζήτημα της στάσης του Κράτους και του ελληνικού πληθυσμού απενάντι από στο Ολοκαύτωμα.