Variation lexicale, catégorisation et convergence culturelle

Résumé Fr En El

L’étude porte sur le mot composé ελαιόλαδο « huile d’olive » en relation avec les quatre composés construits à partir des formes constitutives de ce mot, ‑ελαιο‑ et ‑λαδο‑. Dans ce cadre, est également traitée la question connexe de l’alternance dans le discours entre la forme simple (λάδι) « huile » et par défaut « huile d’olive » et la forme composée ainsi que la variation d’accentuation au génitif de cette dernière. Le but de cette recherche est de proposer une analyse du mode de construction des valeurs sémantiques et référentielles de ces unités lexicales, en relation avec les genres de discours dans lesquels elles apparaissent. L’intérêt particulier du champ sémantique lié à la nourriture, aux habitudes alimentaires à travers l’exemple de ce « pilier » de la diète méditerranéenne qu’est l’huile d’olive est d’offrir un lieu privilégié pour revenir sur la relation des catégories linguistiques avec l’extralinguistique et sur leur mode de connexion et les modalités de leur interdépendance.

The study deals with the compound word ελαιόλαδο “olive oil” in relation with the four other compounds sharing the same component stems. We also consider the related question of the discourse-related alternation between the simple form λάδι “oil” (with default interpretation: “olive oil”) and the compound form, as well as the variation in the stress pattern when the compound occurs in the genitive case. The semantic field of food and food habits, explored through such a key element of the Mediterranean diet as olive oil, is of special interest since it allows us to revisit the relation between linguistic categories and the extralinguistic world, and the various modalities of their connection and interdependency.

Στη μελέτη αυτή εξετάζονται η σημασία, οι χρήσεις και η τονική αστάθεια στη γενική του σύνθετου ελαιόλαδο σε σύγκριση με τον απλό τύπο λάδι, καθώς και όλοι οι παράγωγοι τύποι που προέρχονται από τα συνθετικά ‑ελαιο‑ και ‑λαδο‑. Διατυπώνεται μια ερμηνευτική πρόταση για τη σημασιολογική διαφοροποίηση των σύνθετων τύπων που αναλύονται λαβαίνοντας υπόψη την εσωτερική σημασιολογική δομή του κάθε τύπου όπως επίσης και το είδος λόγου μέσα στο οποίο εμφανίζεται. Το λεξικολογικό πεδίο της διατροφής (πολιτισμικός χαρακτήρας, παράδοση, τοπικές κοινότητες, κλπ.) και ιδιαίτερα ό,τι συνδέεται με τα βασικά τρόφιμα / αγαθά και τις διατροφικές συνήθειες αποτελεί πρόσφορο έδαφος για τη μελέτη της σχέσης — του βαθμού και του τρόπου εξάρτησης και διαπλοκής — ανάμεσα στις γλωσσικές κατηγορίες και σε ό,τι παραπέμπει στην εξωγλωσσική πραγματικότητα.