La réécriture symboliste de « La Montagne de verre » ou le destin du conte dans la littérature de la Jeune Pologne

Résumé Fr En Pl

La période de la Jeune Pologne (1890-1914) marque un tournant décisif dans l’histoire littéraire du conte polonais. Alors que le conte littéraire est resté marginal pendant tout le xixe siècle, la Jeune Pologne va soudainement faire de lui une catégorie dominante de la littérature polonaise. Dans cet article, je vais m’intéresser à cette transition sans précédent et tenter de décoder le processus qui amena le conte à se développer de façon aussi riche, multiple et prolifique.Pour ce faire, je vais examiner un conte en particulier — celui de « La Montagne de verre » (Szklana góra) — qui a été popularisé par K. Wł. Wójcicki dans ses Contes ancestraux, légendes et récits du peuple polonais et de Rus [Klechdy starożytne, podania i powieści ludu polskiego i Rusi, 1837]. Ce fameux ouvrage fait effectivement partie de toutes ces compilations de contes « populaires » qui sont rééditées à la fin du xixe siècle et qui vont constituer d’importantes sources d’inspiration pour les poètes modernistes.Pour ce qui est de La Montagne de verre, elle inspire Zygmunt Sarnecki dans son conte dramatique du même nom (Szklana góra, 1897), Jan Kasprowicz dans le conte poétique Parfois une envie sauvage me prend [Nieraz mnie jakaś chęć porywa dzika, 1911], Edward Dębicki dans le poème Conte (Bajka, 1913) et Bronisława Ostrowska dans le récit poétique La Montagne de verre (Szklana góra, 1920).L’examen de ces quatre adaptations modernistes de « La Montagne de verre » me permettra d’engager une réflexion plus générale sur l’utilisation que font les écrivains modernistes des contes populaires. Nous verrons que l’éclatement formel qu’ils opèrent est directement lié à la valeur symbolique qu’ils attribuent au conte. Pour terminer, j’exposerai brièvement l’impact d’une telle vision sur le devenir du conte dans la littérature polonaise du xxe siècle.

The Young Poland period (1890-1914) marked a turning point in the history of Polish literary fairy tale. While the literary fairy tale remained marginal throughout the 19th century, Young Poland suddenly made it a dominant category of Polish literature. In this article, I will look at this unprecedented transition and attempt to decipher the process that caused the fairy tale to grow so rich, various and prolific. For that purpose I will examine a fairy tale in particular—The Glass Mountain (Szklana góra)—that was popularized by K. Wł. Wójcicki in Ancient Fairy Tales, Legends and Tales of Polish and Rus’ People (Klechdy starożytne, podania i powieści ludu polskiego i Rusi, 1837). In fact this famous work is one of the many folktale compilations that were reprinted at the end of the 19th century and became important sources of inspiration for Polish modernist poets.In Young Poland The Glass Mountain inspired Zygmunt Sarnecki for his dramatic fairy tale The Glass Mountain (Szklana góra, 1897), Jan Kasprowicz for his poetic fairy tale Sometimes a Wild Desire Takes me (Nieraz mnie jakaś chęć porywa dzika, 1911), Edward Dębicki for his poem Fairy Tale (Bajka, 1913) and Bronisława Ostrowska for her poetic short story The Glass Mountain (Szklana góra, 1920). The analysis of these four modernist adaptations of The Glass Mountain will allow me to go into a more general reflection on the use of folktales by Young Poland writers. We will see that the fragmentation of the fairy tale form is directly related to the symbolic value modernist poets perceive in fairy tale. Finally I will briefly describe the impact of such a vision on the future evolution of fairy tale in the Polish literature of the 20th century.

Okres Młodej Polski (1890-1914) był punktem zwrotnym w literackiej historii baśni polskiej. Chociaż baśń literacka pozostała marginalna w całym 19 wieku, nagle została dominującą katerogią literatury polskiej w Młodej Polsce. W niniejszym artykule zbadam to bezprecedensowe przejście i postaram się rozszyfrować proces, który doprowadził baśń do takiego bogatego, zróżnicowanego i płodnego rozwinięcia.W tym celu skupię się na jednej szczególnej baśni — Szklanej górze —, którą spopularyzował K. W. Wójcicki w Klechdach starożytnych, podaniach i powieściach ludu polskiego i Rusi (1837). To słynne dzieło jest jedną z wielu kompilacji baśni „ludowych”, które zostały przedrukowane w końcu 19 wieku i stanowiły ważne źródła inspiracji dla poetów modernistycznych.Mianowicie Szklana góra zainspirowała Zygmunta Sarneckiego w baśni dramatycznej pod tym samym tytułem (Szklana góra, 1897), Jana Kasprowicza w baśni poetyckiej pt. Nieraz mnie jakaś chęć porywa dzika (1911), Zdzisława Dębickiego w wierszu Bajka (1913) i Bronisławę Ostrowską w poetyckiej opowieści pt. Szklana góra (1920).Analiza czterech adaptacji modernistycznych Szklanej góry mnie pozwoli zaangażować się w bardziej ogólnej refleksji na temat korzystania bajek ludowych przez pisarzy młodopolskich. Przekonamy się, że formalne rozpadnięcie się baśni ludowych wiąże się bezpośrednio z wartością symboliczną, które pisarzy przypisują baśni. Wreszcie krótko wspomnę o wpływie takiej wizji na rozwinięcie baśni w polskiej literaturze dwudziestowiecznej.