Primo Levi en het Verzet

Résumé Nl Fr En

In de nacht van 12 op 13 december 1943 wordt Primo Levi aangehouden in Amay, in de Aostavallei, tijdens een actie van de fascistische militie gericht tegen de partizanen. Naast Levi worden ook Luciana Nissim, Vanda Maestro, Aldo Piacenza en Guido Bachi opgepakt. Zij hadden gedurende enkele weken een rebellengroep gevormd die aanleunde bij de verzetsbeweging Giustizia e Libertà. Hoewel dit voorval het begin vormde van zijn lijdensweg als gedeporteerde Jood in Auschwitz, sprak Primo Levi achteraf amper over zijn tijd met de partizanen in de bergen. Hij beschouwde die periode als “de meest obscure” uit zijn leven. “Een paar jongeren met goede bedoelingen, maar roekeloos en onnozel, een verhaal dat we best zo snel mogelijk vergeten”, zo schreef hij. Waarom velde hij zo’n streng oordeel? En hoe moeten we zijn stilte begrijpen rond de gebeurtenissen, met uitzondering van een enkele bladzijde met verhalen en allusies in zijn literair werk en getuigenissen? Een verklaring kan gezocht worden in de bruuske executie van twee jongeren binnen de groep, die door hun acties de veiligheid en zelfs het leven van de andere partizanen in gevaar brachten. De gedetailleerde en gedocumenteerde reconstructie van de weken die voor Levi het kantelmoment vormden tussen zijn antifascistische houding en zijn engagement bij de partizanen, openen in elk geval ook andere perspectieven en suggereren een zekere continuïteit tussen het partizanenleven en de overlevingsstrijd in Auschwitz.

Dans la nuit du 12 au 13 décembre 1943, Primo Levi est arrêté à Amay dans le Val d’Aoste, durant une action menée par la milice fasciste contre les partisans. À ses côtés, on arrête également Luciana Nissim, Vanda Maestro, Aldo Piacenza ainsi que Guido Bachi. Durant quelques semaines, ils avaient formé une bande de rebelles proche du mouvement de résistance Justice et Liberté (Giustizia e Libertà). Bien que cet épisode inaugura son calvaire en tant que Juif déporté à Auschwitz, Primo Levi ne parlera que très peu et sporadiquement de son expérience parmi les partisans dans la montagne. De fait, il la définira comme « la période la plus opaque » de son parcours. Il écrira « c’est une histoire de jeunes bien intentionnés mais imprudents et imbéciles, à classer parmi les choses à oublier ». Pourquoi un jugement aussi sévère doublé d’un silence interrompu uniquement par quelques pages d’histoires et d’allusions dans les œuvres littéraires et testimoniales ? L’exécution sommaire au cœur de la bande de deux jeunes qui, de par leurs actions, menaçaient la sécurité et la vie même du groupe de partisans peut certainement y avoir contribué. Et de toute façon, la reconstruction ponctuelle et documentée des semaines qui verront Levi passer du choix antifasciste à la lutte partisane ouvre d’autres perspectives et suggère un lien de continuité entre la vie partisane et la lutte pour la survie à Auschwitz.

During the night between 12 and 13 December 1943, Primo Levi was arrested at Amay in the Aosta Valley, during an action led by the Fascist militia against the partisans. Luciana Nissim, Vanda Maestro, Aldo Piacenza and Guido Bachi were also arrested at the same time. For a few weeks, they had formed a group of rebels close to the resistance movement Justice and Freedom (Giustizia e Libertà). Though this period marked the beginning of his suffering as a Jew deported to Auschwitz, Primo Levi only seldom and sporadically spoke about his experience among the partisans in the mountains. In fact, he defined this time as one of his “most opaque periods”. He wrote, “it’s the story of well-intentioned young people however unwise and stupid, to be classified among things to be forgotten”. Why is his judgement so severe, coupled with a silence only broken by a few pages of stories and allusions in his literary and testimonial works? The summary execution of two young people at the heart of the group who, by their actions, threatened the safety and the very life of the group of partisans, may certainly have been a contributing factor. In any case, the occasional and documented reconstruction of the weeks during which Levi evolved from an antifascist choice to a partisan struggle opens other perspectives and suggests a continuity between his partisan life and his struggle to survive at Auschwitz.