Le théâtre yiddish Gimpel de Lemberg : une Odyssée oubliée

Résumé En He

The specialists of Yiddish theatre have largely ignored the importance of the Yiddish theatre in Lemberg (Lwow or, today, Lviv, in the Ukraine), founded in 1889 by Jakob Ber Gimpel (1840-1906). When the founder died, his descendants took charge of the theatre, until the war put an end to its activities in 1939. The article recounts the fifty years during which the Gimpel theatre, despite being rashly accused of spreading “shund” (second-rank culture), was a central institution of Yiddish culture in Galicia. Many testimonies of Galician Jews, written in Yiddish, German, Polish or English mention the important role played by the Yiddish theatre of Lemberg in their intellectual evolution. The Gimpel theatre attracted important figures of American Yiddish theatre and became a breeding ground for artists who then left for Berlin, Vienna, New York or even Hollywood, like Rudolf Schildkraut or Paul Muni. The article also recalls the three generations of the Gimpel family (actors, musicians), who played a role of mediation between scholarly and popular culture, between Polish, Austrian, Jewish, and American spheres, between various traditions and identities. Artists from Lemberg also had an important part in the Yiddish music produced at the beginning of the XXth century. These voices from the past, now audible again thanks to the Internet, are waiting to be included in new cultural projects.

די קריטיקערס און היסטאָריקערס פֿון ייִדישן טעאַטער האָבן מערסטנס איגנאָרירט די וויכטיקייט פֿונעם טעאַטער וואָס יעקבֿ–בער גימפּעל (1840 - 1906) האָט פֿאַרלייגט אין לעמבערג אין 1889. נאָכן גרינדערס טויט איז די אָנפֿירונג אַריבער צו זײַנס אַ זון און שפּעטער צו אַן אייניקל, ביזן מלחמה–אויסבראָך אין 1939.דער אַרטיקל גיט אַן איבערבליק איבער די 50 יאָר אַקטיוויטעט פֿון אַ טעאַטער וואָס קריטיקערס האָבן אים איבערגעאײַלט באַצייכנט ווי שונד, און איז אָבער פֿאָרט געווען אַ צענטראַלער פֿאַקטאָר פֿון דער ייִדישער קולטור אין גאַליציע. נישט ווינציק גאַליציאַנער ייִדן זאָגן עדות בכּתבֿ — אויף ייִדיש, דײַטש, פּויליש צי ענגליש — וועגן דער שליסל–ראָלע וואָס דאָס לעמבערגער ייִדישע טעאַטער האָט געשפּילט אין זייער אינטעלעקטועלער אויסבילדונג. גימפּעלס טעאַטער האָט נישט נאָר אָפֿט צוגעצויגן גרויסע פֿיגורן פֿון דער אַמעריקאַנער ייִדישער בינע, נאָר ער האָט אויך כּסדר אויסגעכאָוועט קינסטלער וואָס זענען שפּעטער אַוועק קיין בערלין, ווין, ניו–יאָרק און אַפֿילו האָליוווּד, ווי די באַרימטע אַקטיאָרן רודאָלף שילדקרויט און פּאַול מוני. עס ווערן אויך דערמאָנט דרײַ דורות אַקטיאָרן און מוזיקערס פֿון דער גימפּעל–משפּחה, וועלכע האָבן זיך אויסגעצייכנט ווי פֿאַרמיטלערס צווישן העכערער און נידעריקערער קולטור, צווישן דער ייִדישער ספֿערע און דער עסטרײַכישער, פּוילישער און שפּעטער אַמעריקאַנישער, צווישן פֿאַרשיידענע טראַדיציעס און אָנגעהעריקייטן. לסוף ווערט באַלויכטן דער ריזיקער בײַטראָג פֿון די לעמבערגער אַרטיסטן צו דער ייִדיש–דיסקאָגראַפֿיע פֿון אָנהייב 20סטן י“ה. די דאָזיקע שטימען פֿונעם אַמאָל ווערן איצט צוריק צוטריטלעך אויף אינטערנעץ און וואַרטן נאָר צוריק אָפּצוקלינגען אין די ראַמען פֿון נײַע קולטור–פּראָיעקטן.