Les plans de villes de Jacques de Deventer (XVIe siècle). État de la question et pistes de recherche

Résumé Fr En It

Au milieu du xvie siècle, le cartographe Jacques de Deventer a cartographié un grand nombre de villes qui se trouvent actuellement aux Pays-Bas, en Belgique, dans le Nord de la France, au Luxembourg et en Allemagne. Cette série de plans de villes marque un tournant dans l’histoire de la cartographie urbaine des Pays-Bas anciens, car, au-delà de leur très précieux degré de précision et de leur valeur esthétique, il s’agit des plus anciens plans topographiques de nombreuses villes et leurs environs immédiats. Malheureusement, la plupart des contributions scientifiques sur Jacques de Deventer et sa production cartographique sont publiées en néerlandais et sont difficilement accessibles aux chercheurs français ou francophones qui s’intéressent à l’histoire et la topographie des villes cartographiées de la France du Nord et de la Wallonie actuels. Cette contribution a donc pour but de fournir l’état actuel de la question sur cette collection des plans. La vie du cartographe est brièvement exposée, ainsi que le contexte d’apparition et le contenu des plans de villes. À la fin de la contribution, quelques pistes de recherche pour le futur sont discutées.

In the middle of the xvith century, cartographer Jacques de Deventer carried out the mapping of a number of towns which are now situated in the Netherlands, Belgium, Northern France, Luxembourg and Germany. This series of town maps is a major turning point in the history of the urban cartography of the Ancient Low Countries, as these maps, beyond their very high degree of accuracy and their aesthetic value, are the most ancient topographic testimonies of many cities and their immediate surroundings. Unfortunately, the bulk of the scientific contributions on Jacques De Deventer and its cartographic production is published in Dutch and remains mostly out of reach for French or French-speaking researchers who have an interest in the history and the topography of the cities of today’s Northern France and Wallonia which have been mapped. The purpose of the present contribution is thus to propose an assessment of the current issues on this plan collection. The life of the cartographer is rapidly sketched, and so are the context in which the plans were made and what they contain. To conclude this contribution, a few research directions for the future are discussed.

In het midden van de 16de eeuw tekende de cartograaf Jacob van Deventer een groot aantal plannen van steden die zich nu bevinden in Nederland, België, Noord-Frankrijk, Luxemburg en Duitsland. Deze reeks stadsplannen brengt een ommekeer mee in de geschiedenis van de stadscartografie in de Oude Nederlanden. Het gaat hier niet alleen om de uitzonderlijke precisie en de esthetische waarde. Het gaat hier vaak om het oudste topografische plan van talrijke steden en hun omgeving. De meeste wetenschappelijke bijdragen over Jacob Van Deventer en zijn cartografisch werk zijn gepubliceerd in het Nederlands en dus mœilijk te consulteren door Franse en francofone onderzoekers die belangstelling hebben voor de geschiedenis en de cartografie van de betrokken steden in het huidige Noord-Frankrijk en Wallonië. Via deze bijdrage wil men een status questionis van deze verzameling plannen aanreiken. Het leven van de cartograaf komt beknopt aan bod, zoals de omstandigheden van de publicatie en de inhoud van de stadsplannen. Deze bijdrage wordt afgesloten met een discussie van toekomstige onderzoekpistes.