„Poleszuk” nieoswojony. Wokół funkcji chłopskości w konstruowaniu polskości

Résumé Pl En

Artykuł zawiera analizę funkcjonującego w obrębie polskiej kultury prawomocnej dyskursu o „Poleszuku”. Na podstawie wybranych przykładów piśmiennictwa popularnego z okresu międzywojennego ukazuje ruskich chłopów – przodków współczesnych Ukraińców i Białorusinów – jako emblematyczną figurę polskiego dyskursu kresowego. Konstruowany z konceptów należących do dyskursu rasowego, nacjonalistycznego, kolonialnego czy modernizacyjnego stereotypowy „Poleszuk” to uwewnętrzniony i zarazem wykluczony Inny. Obok Żyda pełni on funkcję konstytutywnego obcego etnonacjonalistycznego modelu polskości. „Poleszuk” jest z polskości wykluczony podwójnie: jako chłop (dzikus bez kultury) i jako ruski (prawosławny, bolszewik). Takiego wizerunku: nieoswojonego i nieoswajalnego „Poleszuka”, domaga się jako swojego rewersu konstruowany wokół różnicy narodowej i klasowej narcystyczny autowizerunek Polaka-pana.

Engelking examines the representations of the Poleshuks (the people of Polesia) in mainstream Polish culture. Based on selected examples of popular writing from the interwar period, Engelkind portrays Russian peasants – the ancestors of today’s Ukrainians and Belorussians – as an emblematic figure of Polish discourses of the Borderlands. The stereotypical notion of the Poleshuk is based on concepts drawn from race theory, nationalist and colonial discourses as well as modernizing ambitions, and it is an internalized and at the same time excluded Other. Like the Jew, the Poleshuk functions as a constitutive foreign ethno-nationalist model of Polishness. The Poleshuk is excluded from Polishness in two ways: as a peasant (a savage with no culture) and as a Russian (Orthodox, Bolshevik). It is the narcissistic self-image of the Pole as the higher ranking ‘lord’ (pan) that requires this image of an untamed and untameable ‘Poleshuk’ as its obverse constructed on national and class-based difference.