Pluies d’or. L’orfèvrerie rhodienne orientalisante du contexte archéologique à l’atelier

Résumé Fr El En

Cet article dédié à l’orfèvrerie rhodienne orientalisante reprend l’étude du corpus conservé au musée du Louvre, en mettant l’accent sur les plaquettes figurées et les bijoux complexes. Le réexamen des contextes de découverte offre un nouveau cadre d’interprétation pour réévaluer les aspects techniques de la production et mettre en évidence l’existence de plusieurs pratiques d’ateliers qui produisent, réparent et remanient les bijoux dans l’Antiquité. Une des conclusions majeures de l’enquête montre que ces objets ont été utilisés et parfois remaniés sur plusieurs générations avant d’être déposés dans les tombes entre les années 630‑620 et la fin de l’archaïsme. Ce travail a également permis de mener une réflexion plus large sur la place de l’orfèvrerie rhodienne en Méditerranée orientale à l’époque archaïque et sur ses liens avec les productions chypriotes et, dans une moindre mesure, crétoises. Si la question du centre de production est désormais tranchée en faveur de Rhodes, celle d’une localisation plus précise de l’atelier, défini notamment à partir des outils utilisés sur de nombreuses pièces du corpus rhodien, nous conduit à privilégier l’hypothèse camiréenne et à souligner les dynamiques induites par la clientèle, notamment dans le processus de remaniement des bijoux. L’article présente également en annexe les analyses inédites des alliages effectuées sur les bijoux du Louvre au laboratoire IRAMAT d’Orléans.

Το παρόν άρθρο είναι αφιερωµένο στην ανατολίζουσα ροδιακή χρυσοχοΐα και επανεξετάζει το σύνολο που βρίσκεται στο µουσείο του Λούβρου και ιδιαίτερα τα πλακίδια µε αναπαραστάσεις και τα περίπλοκα κοσµήµατα. Η επανεξέταση των συµφραζοµένων της ανακάλυψης προσφέρει ένα νέο πλαίσιο ερµηνείας για να επανεκτιµήσουµε τα τεχνικά ζητήµατα της παραγωγής και να καταδείξουµε την ύπαρξη πολλών πρακτικών εργαστηρίων, που παράγουν, επιδιορθώνουν και µετατρέπουν κοσµήµατα στην αρχαιότητα. Ένα από τα σηµαντικότερα συµπεράσµατα της έρευνας δείχνει ότι τα αντικείµενα αυτά χρησιµοποιήθηκαν και µερικές φορές υπέστησαν µετατροπές από πολλές γενιές πριν να αποτεθούν σε τάφους, ανάµεσα στη δεκαετία 630‑620 και στα τέλη της αρχαϊκής εποχής. Η έρευνα αυτή επέτρεψε επίσης να αναλογιστούµε γενικότερα ποια ήταν η θέση της ροδιακής χρυσοχοΐας στην ανατολική Μεσόγειο στην αρχαϊκή εποχή και ποιες ήταν οι σχέσεις της µε την κυπριακή και, σε µικρότερο βαθµό, µε την κρητική παραγωγή. Αν το ζήτηµα του κέντρου παραγωγής έχει πλέον επιλυθεί οριστικά και θεωρείται η Ρόδος, το ζήτηµα του ακριβέστερου εντοπισµού του εργαστηρίου, που ορίζεται κυρίως από τα εργαλεία που χρησιµοποιήθηκαν σε πολλά αντικείµενα του ροδιακού συνόλου, µας οδηγεί να θεωρήσουµε ως πιθανότερη την υπόθεση ότι προέρχονται από την Κάµιρο και να υπογραµµίσουµε τις δυναµικές που οφείλονται στην πελατεία, κυρίως στη διαδικασία µετατροπής των κοσµηµάτων. Αυτό το άρθρο παρουσιάζει σε παράρτηµα τις ανέκδοτες αναλύσεις κραµάτων των κοσµηµάτων του Λούβρου, που πραγµατοποιήθηκαν στο εργαστήριο IRAMAT στην Ορλεάνη.

This article on Rhodian Orientalizing jewelry re‑examines the corpus preserved in the Louvre Museum, focusing on the figured plaques and elaborate jewels. The re‑examination of the contexts of discovery offers a new framework for interpreting the technical aspects of production and highlights the existence of several workshop practices that produced, repaired and reworked jewels in Antiquity. One of the major conclusions of the investigation is that these objects were used and sometimes reworked over several generations before being deposited in the tombs between the years 630‑620 and the end of the Archaic period. This work has also allowed for a broader reflection on the place of Rhodian goldsmithing in the Eastern Mediterranean during the Archaic period and on its links with Cypriot and, to a lesser extent, Cretan production. While the question of the center of production is now settled in favor of Rhodes, the question of a more precise location of the workshop, defined in particular on the basis of the tools used on numerous pieces of the Rhodian corpus, leads us to favor the Camirean hypothesis and to underline the dynamics induced by the clientele, notably in the process of reworking the jewelry. The article also presents in an appendix the unprecedented analyses of the alloys carried out on the Louvre jewels at the IRAMAT laboratory in Orléans.