Stadsvernieuwing en utopie in Brussel : van ideaal naar realiseerbaar ?

Résumé En Nl

Urban projects are central to contemporary urban regeneration and urban visioning/imagining. However, the relationship between vision and the realisation of projects remains problematic. In most of the discipline of urban planning in Brussels -and thus part of the built environment- the vision remains largely invisible, opaque or contradictory. In this article we intend to clarify the relationship between the visionary aims and the actual design of urban spaces. A first focus lays on the imagining process through the development of an analytical framework to qualify and legitimize urban projects. Utopia and heterotopia will be used to coin the relationship between the abstract character of the impossible and more pragmatic elements of a good urban project and a powerful urban vision. The second objective of the article is an analysis of interfaces/connections between different concepts and their use in practices. These connections can be described by looking at three interfaces in the chain: utopia- heterotopia-vision-project. Three Brussels cases are evaluated on their qualitative characteristics of a good urban project as described in The century of the city. City republics and grid cities, the Flemish White Paper for Urban Policy (Boudry et al., 2003), the subject visioning process, heterotopian characteristics and underlying utopian potential. Mutual comparison of these cases showed that if an urban project responds to more qualitative criteria of a good urban project, the higher its utopian potential is. One of the most remarkable and challenging conclusions is that concepts like utopia and heterotopia comport strong elements to deploy a sustainable and powerful vision on urban (renewal) projects in Brussels. Further research includes fine tuning of these turning points and a more elaborate application on more cases from the international development zones-plan proposed by the Brussels Capital Region.

Vandaag de dag staan stadsprojecten centraal in stadsvernieuwing en stedelijke visie- en beeldvorming. De relatie tussen visie enerzijds en de realisatie van projecten anderzijds, blijft echter problematisch. In Brussel merken we dat de visie van het gewest in het domein van de stadsplanning – en dus dat wat betrekking heeft op de gebouwde ruimte – grotendeels onzichtbaar, niet transparant of tegenstrijdig is. In dit artikel gaan we dieper in op de relatie tussen visionaire doelstellingen en het effectieve ontwerp van stedelijke ruimtes. Eerst ontwikkelen we een analytisch kader om verbeeldingsprocessen te evalueren en om de kwaliteit en legitimiteit van stadsprojecten te evalueren. De concepten utopie en heterotopie worden gebruikt om de relatie te beschrijven tussen het onmogelijke enerzijds en meer pragmatische aspecten van een goed stadsproject en een krachtige visie op de toekomst van de stad anderzijds. Het tweede doel in dit artikel is het analyseren van de relaties tussen de gebruikte concepten, en het nagaan van de toepasbaarheid ervan. Deze relaties kunnen beschreven worden als drie met elkaar verbonden registers : utopie, heterotopie, visie en project. Drie Brusselse cases worden geëvalueerd op de kwalitatieve aspecten van wat een goed stadproject is, zoals beschreven in het boek De eeuw van de stad. Over stadsrepublieken en rastersteden. Witboek. (Boudry et al., 2003). De cases worden eveneens geëvalueerd op het onderliggende visievormingsproces, de heterotopische aspecten en hun utopische potentieel. Vergelijking tussen de drie cases toont aan dat : hoe meer stadsprojecten voldoen aan de kwaliteitscriteria van een goed stadsproject, hoe meer utopisch potentieel ze in zich dragen. Een opvallend en uitdagend besluit is, dat de concepten utopie en heterotopie sterke elementen in zich dragen om een duurzame en krachtige visie omtrent stadsprojecten en stadsvernieuwingsprojecten in Brussel te ontwikkelen. Huidig onderzoek focust op het verfijnen van deze kantelmomenten en het toepassen ervan op meer cases, die geselecteerd werden uit het Plan voor Internationale Ontwikkeling voor Brussel, voorgesteld door de Brusselse Regering in 2007.