Transition entre les cultures néolithiques de Sesklo et de Dimini : Recherches minéralogiques, chimiques et technologiques sur les céramiques et les argiles

Résumé El Fr

Στο άρθρο αυτό παρουσιάζεται το δεύτερο μέρος ενός γενικότερου προγράμματος για τη νεολιθική εποχή στη Θεσσαλία. Είναι αφιερωμένο στα αποτελέσματα των χημικών και πετρογραφικών αναλύσεων της κεραμεικής του τέλους του πολιτισμού του Σέσκλου (Μέση Νεολιθική εποχή) και των αρχών του πολιτισμού του Διμηνίου (Τστερη Νεολιθική εποχή). Παρουσιάζονται περίπου 400 αναλύσεις, που έγιναν κυρίως με τη μέθοδο φασματοσκοπίας ακτίνων Χ φθορισμού, από ένα σύνολο χιλίων που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί. Αναφέρονται συγχρόνως σε λεπτότεχνη και χονδροειδή κεραμεική, καθώς και σε δείγματα φυσικής αργίλου. Τα αποτελέσματα αφορούν αφενός στο χημικό, πετρογραφικό και τεχνολογικό προσδιορισμό των κεραμεικών ομάδων που είχαν προηγουμένως ταυτιστεί (BCH 112 [1988]), και αφετέρου στον τρόπο παραγογής και διάδοσης των διαφόρων αυτών κατηγοριών. Μπορούμε να διακρίνουμε τρία πρότυπα. Η χονδροειδής κεραμεική είναι κυρίως επιτόπιας παραγωγής και έχει περιορισμένη διάδοση. Οι διάφορες τεχνοτροπίες με γραπτή διακόσμηση είναι επίσης επιτόπιας παραγωγής, αλλά κυκλοφορούν περισσότερο μεταξύ των θέσεων. Τέλος η κεραμεική « τεφρό επί τεφρού » είναι εξαίρετης ποιότητας και παράγεται μέσα σε μια πολύ περιορισμένη περιοχή της Βορειοδυτικής Θεσσαλίας, αλλά διαδίδεται σε ολόκληρη τη Θεσσαλία. Η παραγωγή της κεραμεικής αποκαλύπτεται, έτσι, περισσότερο πολύπλοκη απ' ότι υποθέταμε συνήθως, ενώ επίσης επιτρέπει να προσδιορισθεί καλύτερα η δημιουργία των πολιτισμικών συνόλων της Νεολιθικής εποχής.

Cet article constitue le second volet d'un programme d'ensemble sur le Néolithique de la Thessalie. Il est consacré aux résultats des analyses chimiques et pétrographiques effectuées sur la céramique de la fin de la culture de Sesklo («Néolithique Moyen») et du début de la culture de Dimini («Néolithique Récent»). Environ 400 analyses, principalement en fluorescence X, sont présentées ici, sur un total d'un millier déjà réalisées. Elles portent à la fois sur la céramique fine, la céramique grossière et sur des prélèvements d'argile naturelle. Les résultats concernent d'une part la définition chimique, pétrographique et technologique des groupes céramiques précédemment reconnus d'un point de vue stylistique (BCH 112 [1988]) et d'autre part le mode de production et de circulation de ces différentes catégories. Trois modèles peuvent être distingués. La céramique grossière est essentiellement produite localement sur chaque site et circule peu. Les différents styles peints sont produits localement, mais circulent dans des proportions importantes entre les sites. Enfin la céramique «gris-sur- gris», techniquement remarquable, est produite dans une zone très limitée du Nord-Ouest thessalien, mais diffusée dans l'ensemble de la Thessalie. L'artisanat céramique se révèle ainsi beaucoup plus complexe qu'on ne le supposait habituellement; l'on peut également mieux cerner la constitution des entités culturelles du Néolithique.