Le Cynosarges, Antiochos et les tanneurs. Questions de topographie

Résumé El Fr

Σύμφωνα με τις αρχαίες γραπτές μαρτυρίες, η λεγόμενη περιοχή του Κυνοσάργους, στην επικράτεια του δήμου των Διομείων ή της Διομείας, που ανήκε στην Αιγηίδα φυλή (II), μπορεί να ξεκινάει νοτίως του τείχους της κλασικής εποχής και πρέπει να περιλαμβάνει ένα μέρος της σειράς των λόφων που εκτείνεται από τα νοτιοανατολικά προς τα νότια/νοτιοδυτικά του Ολυμπιείου, στην αριστερή όχθη του Ιλισού * το γυμνάσιο του Κυνοσάργους βρισκόταν κοντά στο τείχος. Ο δήμος της Διομείας εγγίζει στα βόρεια τον αστικό δήμο του Κολλυτού, με τον οποίο τους συνδέει η λατρεία του Ηρακλή, στα βορειοανατολικά τη συνοικία της Άγρας και στα νότια το δήμο Αλωπεκής. Εκτός από ένα σχόλιο στο Δημοσθένη, Κατά Τιμοκράτους 114, πουθενά δεν αναφέρεται ότι το γυμνάσιο και το Ηράκλειο ήταν γειτονικά, δηλαδή παρακείμενα. Αντίθετα, η πιθανότητα δύο ξεχωριστών και απομεμακρυσμένων μονάδων ενισχύεται από πολλές μαρτυρίες. Το ενδεχόμενο αυτό οδηγεί σε μια νέα κριτική ανάγνωση των υποθέσεων, των ανασκαφών και των διαδοχικών ερμηνειών. Στο εξής τίποτα δεν εμποδίζει να τοποθετείται το Ηράκλειο στην περιοχή όπου ο D. M. Robinson βρήκε την επιγραφή IG II2 1665, σχετικά με την εγκατάσταση τριπόδων στο Κυνόσαργες και το αναθηματικό ανάγλυφο του Ηρακλή (Επιγρ. Μουσ. αρ. 3942). Τα αρχαϊκά και κλασικά λείψανα που αποκαλύφθηκαν στα 1895-1896 κοντά στη εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονος δεν μπορούν να αποδοθούν με βεβαιότητα στο γυμνάσιο του Κυνοσάργους, που καταστράφηκε από τον Φίλιππο Ε' στα 200 π.Χ., ακόμα και αν φαίνεται πολύ πιθανόν το αυτοκρατορικό οικοδόμημα που ήρθε στο φως λίγο μακρύτερα να είναι το γυμνάσιο του Αδριανού. Δεν θα ήταν ασύμφωνο προς τις γραπτές μαρτυρίες να αναζητήσουμε το γυμνάσιο του Κυνοσάργους στην περιοχή που ορίζεται από το τείχος στα βόρεια, τη δεξιά όχθη του Ιλισού στα νότια, το χώρο του Πυθείου ανατολικά και το τείχος ή το δρόμο προς το Φάληρο δυτικά. Κατά πάσαν πιθανότητα οι πύλες XI, XII και XIII ήταν αντίστοιχα οι Διόμειες, οι Ιτώνιες και οι Άλαδε Πύλες, και το ιερό του Αιγέα βρισκόταν στο δήμο του Κολλυτού, το σημαντικότερο της αστικής τριττύος της Αιγηίδος φυλής. Οι τέσσερις επιγραφές που βρέθηκαν από τον Χρ. Καρούζο στη συνοικία Δουργούτι και αναφέρονται σε υποθέσεις της Αλωπεκής και στη λατρεία του Αντιόχου, δεν δηλώνουν τη γειτνίαση του Ηρακλείου και του Κυνοσάργους, αλλά τοποθετούν το ιερό του ήρωα της φυλής Αντιοχίδος (Χ) στο χώρο ακριβώς όπου βρέθηκαν, στην επικράτεια της Αλωπεκής δηλαδή, μοναδικό αστικό δήμο της φυλής αυτής. Ο νοτιότερος παραπόταμος του Ιλισού (σημερινή οδός Φραντζή) έπρεπε να χωρίζει τη Διομεία από την Αλωπεκή. Τέλος, ο ιερός νόμος IG Ι3 257 θα μπορούσε να προέρχεται όχι από το Ηράκλειο του Κυνοσάργους, αλλά από το ιερό του Ηρακλή Παγκράτη.

D'après les textes anciens, la région dite Cynosarges, sur le territoire du dème des Dioméia ou Diomeis de la tribu Aigèis (II), peut commencer au Sud du rempart d'époque classique et doit comprendre une partie de la chaîne de collines qui s'étend du Sud-Est au Sud/ Sud-Ouest de l'Olympiéion, sur la rive gauche de l'Ilissos; le gymnase de Cynosarges était proche du rempart. Les Dioméia jouxtent au Nord le dème urbain de Collytos auquel ils sont liés par le culte d'Héraclès, au Nord-Est le lieu-dit Agra(i), au Sud le dème d'Alopékè. Sauf une scholie à Démosthène, Contre Timocratès 114, rien ne dit que le gymnase et l'Héracléion étaient voisins, voire imbriqués ; au contraire, l'éventualité de deux entités distinctes et distantes l'un de l'autre est soutenue par plusieurs textes. Elle conduit à une relecture critique des hypothèses, des fouilles et de leurs interprétations successives. Dès lors, il n'y a pas d'obstacle à ce que l'Héracléion se soit trouvé dans le secteur où D. M. Robinson a trouvé l'inscription IG II2 1665 sur l'installation de trépieds à Cynosarges et le relief votif à Héraclès, Mus. Ép. inv. 3942. Les vestiges archaïques et classiques découverts en 1895-1896 près de l'église Hag. Pantéléimôn ne présentent aucune garantie d'être ceux du gymnase de Cynosarges détruit par Philippe V en 200 av. J.-C, même s'il est vraisemblable que l'édifice impérial mis au jour un peu plus loin est le gymnase d'Hadrien. Il ne serait pas contraire aux textes de chercher celui de Cynosarges dans le secteur délimité par le rempart au Nord, la rive droite de l'Ilissos au Sud, la région du Pythion à l'Est et le Mur ou la route de Phalère à l'Ouest. Selon toute vraisemblance, les portes XI, XII et XIII étaient respectivement la Porte Diomèis, les Portes Itôniai et les Halade Pulai, et le sanctuaire d'Egée se trouvait sur le dème de Collytos, le plus important de la trittyie urbaine de la tribu Aigèis (II). Trouvés ensemble par Ch. Karouzos dans le quartier Dourgouti, les quatre documents relatifs aux affaires d'Alopékè et au culte d'Antiochos n'indiquent pas la proximité de l'Héracléion de Cynosarges, mais localisent, à l'endroit même où ils ont été trouvés, le sanctuaire héroïque et tribal de la tribu Antiochis (X), sur le territoire d'Alopékè, seul dème urbain de la tribu. L'affluent le plus méridional de l'Ilissos (maintenant la rue Frantzi) devait séparer les Dioméia d'Alopékè. Enfin, la loi sacrée IG I3 257 pourrait provenir non pas de l'Héracléion de Cynosarges, mais du sanctuaire d'Héraclès Panera tes.