1) The Ministry of Foreign Affairs warned regularly and clearly before 1914 that a major war was imminent and would lead to an invasion. L. Arendt, a senior official at the ministry, with the approval of his colleagues, specified in a memo in 1911, the most appropriate policy to be pursued in such an event, namely, maintaining the country's neutrality. The government accepted the main points of his plan and used it as the basis for its action (1912). 2) On 2 August 1914, the King and his ministers, informed accordingly by the ministry, rejected outright, without any hesitation, the German ultimatum. The Privy Counsellors were consulted only for form's sake. On 4 August the government appealed to the Guaranteeing Powers for assistance, on the condition that a specific status would be maintained for the army and the country. 3) As the London Pact of 5 September 1914 attests, the Guaranteeing Powers accepted the special position requested by the government. That position correspond to their general policy. Consequently they tolerated a special war (exemption from the blockade, defensive war) which considerably alleviated the ills afflicting the country. 4) The government, thanks above all to Beyens (former official at the Ministry of Foreign Affairs), succeeded, albeit with difficulty, in maintaining this position throughout the war. Albert supported it whole heartedly. 5) However, the initiator and promotor of the neutralist policy before the war, was not the King but the Ministry of Foreign Affairs. Our interpretation of events does not tally with another very common interpretation, which we can summarize as follows : 1) Belgium policy before 1914 was confused. Apart from a few general recommendations, such as defending the country's independence and neutrality, the government received no precise directives from the Ministry of Foreign Affairs on what it should do in the event of an invasion. 2) This lack of ideas and information explains the astonishment and feeling of helpfulness of ministers when they read the ultimatum. To overcome the indecisiveness they called on the Privy Counsellors whose views prevailed, on 2 August, after a dramatic debate. On 4 August, under the pressure of public opinion, seething with patriotic anger, the government which had until then been hesitant, appealed for assistance to the Guaranteeing Powers. 3) It is true that the latter admitted, during the war, the country's neutrality. But that was, for their part, merely a fiction, since Belgium was entirely under their control. 4) It is also true that in recognition of Albert's noble attitude in August 1914, they granted him some authority over the army, which helped to limit the number of army casualties. 5) The King took advantage of their benevolence to conceive and implement secretly a completely original neutralist personal policy, which in no way reflected that of his ministers.
1) Le département des Affaires étrangères signala régulièrement et nettement, avant 1914, la venue prochaine d'une grande guerre, accompagnée d'une invasion. L. Arendt, un de ses dirigeants, approuvé par ses collègues, précisa dans un mémoire datant de 1911 la politique qu'il conviendrait de suivre en la circonstance : savoir, le maintien de la neutralité. Le gouvernement accepta l'essentiel de son plan et y conforma son action (1912). 2) Le 2 août 1914, le roi et les ministres, avertis de la sorte par le Département, rejetèrent d'emblée, sans hésitation, l'ultimatum de l'Allemagne. Les ministres d'État ne furent consultés que pour la forme. Le 4 août, le gouvernement appela à l'aide les puissances garantes, sous la condition du maintien d'un statut particulier pour l'armée et pour le pays. 3) Les puissances garantes, comme en témoigne le pacte de Londres du 5 septembre 1914, acceptèrent la position spéciale souhaitée par le gouvernement. Celle-ci convenait à leur politique générale. Elles tolérèrent, en conséquence, une guerre spéciale (dérogation au blocus, guerre défensive) qui atténua beaucoup les maux dont souffrit le pays. 4) Le gouvernement, grâce surtout à Beyens (ancien membre du Département), parvint, non sans peine, à maintenir cette position la guerre durant. Albert la soutint de toutes ses forces. 5) L'initiateur et le promoteur de la politique neutraliste ne fut cependant pas le roi mais le Département, et ce, dès l'avant-guerre. Notre interprétation des événements ne concorde pas avec une autre, fort courante, que nous résumons comme suit : 1) La politique de la Belgique, avant 1914, était confuse. À part quelques recommandations générales, telles que la défense de l'indépendance et de la neutralité, le gouvernement ne reçut des Affaires étrangères aucune directive précise sur ce qu'il devrait faire en cas d'invasion. 2) Cette absence d'idées et d'information explique la stupeur des ministres à la lecture de l'ultimatum, ainsi que leur désarroi. Pour sortir de l'irrésolution, ils firent appel aux ministres d'État, et ce furent ceux-ci qui, le 2 août, emportèrent la décision, au terme d'un débat dramatique. Le 4 août, sous la pression de l'opinion publique, en proie à la colère patriotique, le gouvernement, jusque là réticent, appela au secours les puissances garantes. 3) Il est exact que celles-ci admirent, pendant la guerre, la neutralité du pays. Mais ce n'était là, de leur part, qu'une fiction, la Belgique étant entièrement sous leur coupe. 4) Il est vrai également, qu'en reconnaissance de la fière attitude d'Albert en août 1914, elles lui concédèrent une part d'autorité sur l'armée, ce qui lui permit de ménager le sang des soldats. 5) Le roi profita de leur bienveillance pour imaginer et mener secrètement une politique personnelle neutraliste, tout à fait originale, qui ne reflétait nullement celle de ses ministres.
1) Het Ministerie van Buitenlandse Zaken had al meermaals duidelijk gewaarschuwd vóór 1914 dat een grote oorlog voor de deur stond en en invasie dan onvermijdelijk zou volgen. Met de goedkeuring van zijn collega's preciseerde L. Arendt, een bestuurder van het Ministerie, reeds in 1911 in een memo het beleid dat in zo'n geval het best gevoerd kon worden : te weten, het behoud van de neutraliteit. De regering nam de belangrijkste punten uit zijn plan over en gebruikte het als basis voor haar beleid (1912). 2) Op 2 augustus 1914 wezen de Koning en de regering beslist en zonder enige twijfel het Duitse ultimatum af. De Ministers van Staat werden slechts pro forma geraadpleegd. Op 4 augustus riep de regering de hulp in van de landen van de Entente, op voorwaarde dat een speciale status voorbehouden werd voor het land en het leger. 3) Zoals het blijkt uit het Pact van Londen van 5 september 1914, aanvaardden de landen van de Entente de speciale status waarom de regering had gevraagd. Dat lag ook in de lijn van hun algemeen beleid. Ze aanvaardden dientengevolge een speciale oorlog (afwijking van de blokkade, defensieve oorlog) die het leed dat het land onderging aanzienlijk verminderde. 4) De regering slaagde er in, voornamelijk dankzij Beyens (oud lid van het Ministerie), aan deze positie vast te houden gedurende de hele oorlog, zij het niet zonder moeite. Albert spande zich tot het uiterste in om deze positie te ondersteunen. 5) Het initiatief voor het neutrale beleid werd echter niet genomen door de Koning, maar door het Ministerie van Buitenlandse Zaken, en dat al voor de oorlog begon. Onze interpretatie van de gebeurtenissen stemt niet overeen met een andere vaak gehoorde interpretatie, die we als volgt samenvatten : 1) Het Belgische beleid voor 1914 was verward. Naast enkele algemene aanbevelingen, zoals het verdedigen van de onafhankelijkheid en neutraliteit van het land, ontving de regering geen precieze richtlijnen van het Ministerie van Buitenlandse Zaken over wat ze moest doen in geval van een invasie. 2) Dit gebrek aan ideeën en informatie verklaart de verbijstering en ontreddering onder de ministers bij het lezen van het ultimatum. Teneinde uit de impasse te raken, deed men een beroep op de Ministers van Staat. Zij waren het dan ook die, na een ophefmakend debat op 2 augustus het besluit namen. Op 4 augustus, onder toenemende druk van de publieke opinie, zelf ten prooi aan de vaderlandswoede, riep de regering, die tot dan terughoudend was geweest, de hulp in van de landen van de Entente. 3) Het klopt dat deze laatsten tijdens de oorlog de neutraliteit van het land erkennen, maar dat was slechts dode letter, want wat hen betrof hadden ze België volledig in hun macht. 4) Het is eveneens waar dat men Albert, uit erkenning voor zijn fiere houding in 1914, een zekere mate van controle over het leger gunde, zoda het antal militaire slachthoffers beperkt bleef. 5) De Koning maakte van hun welwillendheid gebruik om in het geheim een bijzonder origineel persoonlijk beleid van neutraliteit uit te zeten en uit te voeren, dat in het geheel niet strookte met dat van zijn ministers.
