Re-narrations de l’histoire coloniale. Autour des oeuvres de Vincent Meessen et Thu Van Tran

Résumé En Fr Nl

Since the end of the 20th Century, a generation of post-conceptuel artists turned themselves into researchers and integrated narrative forms in their body of works in order to tell non-linear and non-discursive episodes of unknown or shadowy parts of history, especially postcolonial. Thu Van Tran (Hô-Chi-Minh-City, 1979) and Vincent Meessen (Baltimore, 1971) suggest through their artworks new interpretations that generate re-readings of crucial postcolonial episodes. On the one hand, the personal family history of Roland Barthes brings out the biography of his grand-father, Louis Gustave Binger, explorer and first governor of Ivory Coast and on the other hand, the bloody exploitation of the «red rubber » in Congo. The exhibition process (sculptures, installations, films) has a revealing function of counter-narratives («counter-fictions » , Yves Citton) through visual practices. These multiple points of views, transmedial, fragmentaries, or taking an apparently anecdotical starting point question the paradigm of monofocal perspective, a Renaissance heritage that helped building the «western vision » on history (Nicolas Mirzoeff, Fiorenza Gamba). From inquiry to documentary montage (Vita Nova, Vincent Meessen, 2009, around Roland Barthes), through translation and volume-making (Heart of Darkness, Thu Van Tran, 2013, around Joseph Conrad), artists induce a shattered narrative perspective crossing literary palimpsest and documentary elements. Thus, this paper encompasses both questions of story-making outside the book and political issues of the visual power, in the context of contemporary art.

Depuis la fin du 20e siècle, une génération d’artistes post-conceptuels a intégré dans leurs oeuvres des formes narratives et endossé des postures de chercheurs pour raconter de façon non-discursive et non-linéaire des épisodes historiques méconnus ou minorés de l’histoire, en particulier postcoloniale. Thu Van Tran (Hô-Chi-Minh-Ville, 1979) et Vincent Meessen (Baltimore, 1971) mettent en oeuvre des interprétations qui invitent à des relectures d’épisodes ayant marqué l’histoire, en particulier postcoloniale, d’un côté l’histoire familiale de Roland Barthes et son grand-père, l’explorateur Louis Gustave Binger, de l’autre, l’exploitation sanglante du «red rubber » au Congo. La mise en exposition (sculpture, installation, film) a une fonction de révélateur de contre-récits (ou «contre-fictions » , Yves Citton) à travers des pratiques visuelles. Ces points de vue multiples, transmédiatiques, fragmentaires ou prenant un point de départ en apparence anecdotique remettent en cause le paradigme de la perspective à point de vue unique, héritée de la Renaissance et qui a construit la «vision occidentale » sur l’histoire (Nicolas Mirzoeff, Fiorenza Gamba). De l’enquête au montage documentaire (Vita Nova, Vincent Meessen, 2009, à partir de Roland Barthes), de la traduction à la mise en sculpture (Heart of Darkness, Thu Van Tran, 2013, à partir de Joseph Conrad), les artistes induisent une perspective narrative éclatée en croisant le palimpseste littéraire avec des éléments documentaires. Ainsi, l’article aborde à la fois des questions de mise en récit de l’histoire hors du livre et des enjeux politiques du pouvoir visuel, dans le contexte de l’art contemporain.

Sinds het einde van de twintigste eeuw profileert een generatie van post-conceptuele kunstenaars zich als onderzoekers ; ze integreren narratieve vormen in hun respectievelijke werk om niet-lineaire en niet-discursieve episodes uit onbekende of onderbelichte fases van de geschiedenis te verhalen, in het bijzonder van postkoloniale aard. Thu Van Tran (Hô-Chi-Minh-City, 1979) en Vincent Meessen (Baltimore, 1971) suggereren nieuwe interpretaties in hun kunstwerken die tot herlezingen leiden van cruciale postkoloniale episodes. De persoonlijke familiegeschiedenis van Roland Barthes onthult enerzijds de biografie van zijn grootvader Louis Gustave Binger, ontdekkingsreiziger en eerste gouverneur van Ivoorkust, en anderzijds de bloederige exploitatie van ‘ rood rubber’ in Congo. Het tentoonstellingsproces (sculpturen, installaties, films) onthult een aantal ‘ tegen-narratieven’ («counter-fictions » , Yves Citton) door visuele praktijken. Die meervoudige standpunten (transmediaal, fragmentair, of anekdotisch in beginsel) stellen het ‘ monofocale’ paragdigma in vraag – een erfenis uit de Renaissance die de “ Westerse visie” op de geschiedenis mee vorm gaf (Nicolas Mirzoeff, Fiorenza Gamba). Van onderzoek tot montage van een documentaire (Vita Nova, Vincent Meessen, 2009, over Roland Barthes), door vertaling en publicatie van volumes (Heart of Darkness, Thu Van Tran, 2013, over Joseph Conrad), wekken kunstenaars een versplinterd narratief perspectief op, op de kruising van literair palimpsest en documentaire elementen. Deze paper omvat dus zowel de vraag naar verhaal-creatie buiten het boek als die naar de politieke aspecten van visuele macht/ kracht in de context van de moderne kunst.