Eloges de Bassenge. Un révolutionnaire liégeois dans la chanson et la poésie de son temps

Résumé En Fr Nl

The Liège Revolution, which erupted on 18 August 1789, after several years of fierce opposition to the bishop-prince Hoensbroech, produced a wealth of circumstance literature, both in French and in local dialect. One will examine here whether Nicolas Bassenge, as the impersonation of the agitator, compared to the other leaders of the rebellion, not only mirrors the evolution of the fight with the authorities, the battle of ideas leading to military resistance, but also reflects certain strains intrinsic to the dynamics of the revolution. An early opponent (as early as 1781) and the «patriots' conscience», Bassenge will embody a moderate trend though one deeply attached to republican democracy, which will account for his fall into oblivion during the Consulate and the Empire. Song-writing- an instrument of mobilisation and of more or less openly acknowledged propaganda- had begun by glorifying violence. One dreamt of the punishment of tyrants (mostly in the dialectal pieces) ; one pledged to die for one's country (in the French ones). In the same time as one witnesses the development of a fear of a restauration, one sees the fear of popular «restlessness» and of «mutineers», especially during the 6 and 7 October 1789 riots (death of Painsmay ; attack against Chestret). The documents here considered display the desire of keeping change within the narrow bonds of what tradition calls a «happy Revolution».

La Révolution liégeoise, qui éclate le 18 août 1789 après plusieurs années d'opposition virulente au prince-évêque Hoensbroech, a produit une abondante littérature de circonstance, en français et en dialecte. On examine si l'image du meneur Nicolas Bassenge, comparée à celle d'autres chefs de la rebellion, reflète non seulement l'évolution du conflit avec le pouvoir, de la bataille d'idées vers la résistance militaire, mais aussi certaines tensions inhérentes à la dynamique révolutionnaire. Contestataire précoce (depuis 1781) et «conscience des patriotes», Bassenge incarnera une tendance modérée mais fermement attachée à la démocratie républicaine, ce qui l'écartera de la scène politique sous le Consulat et l'Empire. La chanson -instrument de mobilisation et de propagande plus ou moins avouée- avait commencé par exalter la violence. On rêvait de la punition des tyrans (plutôt dans les pièces dialectales) ; on s'engageait à mourir pour le pays (en français). En parallèle à la crainte d'une restauration se développe celle de 1' «effervescence» populaire et des «mutins», surtout lors des troubles des 6 et 7 octobre 1789 (mort de Painsmay ; attentat contre Chestret). Les textes envisagés montrent le souci de maintenir le changement dans les bornes de ce que la traduction appelle une «heureuse Révolution».

De Luikse revolutie die op 16 augustus 1789 losbarst na jaren van heftige oppositie tegen prinsbisschop Hoensbroech, heeft heel wat gelegenheidslitera- tuur, in het Frans en in het dialekt, voortgebracht. Weerspiegelt het imago van de leider, Nicolas Bassenge, in vergelijking met de andere leiders van de rebellie, niet alleen de evolutie van het conflict met de macht van de gedachtenstrijd naar het gewapend verzet, maar ook bepaalde spanningen inherent aan de revolutionaire dynamiek ? Reeds in 1781 laat Bassenge protesten horen, en hij wordt het «geweten van de patriotten». Hij belichaamt een gematigde strekking en blijft trouw aan de republikeinse démocratie, wat hem tijdens het Consulaat en het Keizerrijk van de macht verwijdert. In het lied -een min of meer openlijk mobilisatie- en propaganda instrument - verheerlijkt men aanvankelijk het geweld. De tirannen dienen gestraft te worden (vooral in stukken in dialekt) ; men wil sterven voor het vaderland (in het Frans). Parallel met de vress voor een restauratie ziet men de ontwikkeling van onrust bij het volk en muiterijen, vooral tijdens de troebelen van 6 en 7 October 1789 (dood van Painsmay, aanslag tegen Chestret). Uit de geraadpleegde teksten blijkt de zorg de veranderingen binnen de perken van wat men traditioneel een «gelukkige revolutie» heet te houden.