Stratégies d'exploitation et mutations du paysage dans la vallée de la haute Deûle (Nord) : l'exemple du marais de Seclin du XIIIe au XIXe siècle

Résumé En Fr Nl

Nicolas Dessaux, Stéphane Révillion, Sébastien Delchambre, Land Management Strategies and Landscape Alterations in the Higher Deûle Valley (Nord) : the Example of the Seclin Marshes from the XIIIth to the XIXth Centuries. The study of the history of the Seclin marshes, through ancient records, allows to understand better the way in which socio-economic factors and mentalities contribute to the alteration of a landscape whose nature and status are particular. Each type of activity (cattle breeding, fishing, peat extraction, tree plantation, drainage, crop growing) has an incidence on the marshland. This latter evolves from a park-pasture- land outlook (XIIIth century) to that of a wet hedged-in landscape (XIVth-XVIIth centuries), and still displays, before it vanishes (XlXth century), the appearance of a mosaic (with alternating grazing lands, enclosed fields, wooded areas, farmland, crisscrossed by the drainage network and rows of planted trees). Thus, the major stages of this alteration seem to result from the interplay between the management of a progressively saturated environment, the internal pressures that lead to the parcelling-out of the territory, and the influence of agronomic theories that are to be felt from 1764 onward. The progressive drying of this zone and the digging of the Seclin Canal, leading to the disappearance of the marshland, are then the product of converging external and internal causes whose respective roles cannot be assessed.

L'étude de l'histoire du marais de Seclin, grâce aux archives anciennes, permet de mieux comprendre la manière dont les phénomènes socio-économiques et les mentalités concourent à la mutation d'un paysage, dont la nature et le statut sont particuliers. Chaque type d'activités (élevage, pêche, extraction de la tourbe, plantation d'arbres, réseau de drainage, culture) a des répercussions sur le marais. Il évolue d'un paysage de parc-prairie (XIIIe siècle) vers celui d'un bocage humide (XIVe-XVIe siècle) et présente, avant sa disparition (XIXe siècle), l'aspect d'une mosaïque (alternance de pâtures, enclos, zones boisées, terres cultivables, quadrillés par le réseau de drainage et les plantis). Ainsi, les grandes étapes de cette mutation apparaissent comme le résultat des interactions qui existent entre l'exploitation d'un milieu progressivement saturé, les pressions internes aboutissant au morcellement du territoire et l'influence des conceptions agronomiques, sensibles à partir de 1764. Le dessèchement progressif et l'installation du canal de Seclin, conduisant à la disparition du marais, sont donc le produit de convergence de causes internes et externes sans qu'il soit possible d'en évaluer la part respective.

Nicolas Dessaux, Stéphane Révillon, Sébastien Delchambre, Stratégie van de exploitatie en verandering van het landschap in de vallei van de Opperdeule : het voorbeeld van het moeras van Seclin van de 13de tot de 19de eeuw. Uit de studie van het moeras van Seclin, in de oude archieven, kan men beter begrijpen hoe socio-economische fenomenen en de veranderende mentaliteit leiden tot de verandering van een apart natuurlijk landschap. Elke vorm van activiteit (vee- teelt, visvangst, turfwinning, aanplantingen, af watering en landbouw) heeft een weerslag op het moeras, dat zo evolueert van een parkachtig weiland (13de eeuw) naar een vochtig coulisselandschap (14de -16de eeuw) om voor zijn verdwijning (19de eeuw) een mozaiekachtig uitzicht te krijgen (met afwisselend weiden, bosjes, landbouwgrond, doorsneden dor de afwateringskanalen en aanplantingen). De voor- maamste fazen van deze verandering zijn het gevolg van een interactie tussen de exploitatie van een omgeving die stilaan gesatureerd raakt, de interne druk die naar de verkaveling van het gebied leidt en invloed van de opvattingen over de landbouw vanaf 1764. De voortschrijdende drooglegging en de aanleg van het kanaal van Seclin doen het moeras verdwijnen. Zij zijn het product van de convergentie van interne en externe oorzaken zonder dat het mogelijk is daar een rangorde in op te stellen.