Les thermes impériaux de Délos : l’infrastructure publique d’une ville ἄδηλος ?

Résumé Fr El En

L’analyse architecturale et planimétrique de deux des édifices thermaux les plus imposants de Délos, leur description et leur interprétation conduisent à la restitution d’une infrastructure balnéaire loin d’être négligeable sur l’île à l’époque impériale romaine, qui ne s’accorde guère avec le village peu peuplé que l’on se plaît à décrire traditionnellement. Grâce à plusieurs comparaisons avec des édifices de Méditerranée orientale comme occidentale, ces monuments déliens sont resitués dans l’évolution générale des thermes grecs tardifs (iiie‑ve s. apr. J.‑C.), apportant une confirmation à leur datation tardive déjà suggérée par l’analyse récente des aqueducs qui les alimentaient. Ces thermes déliens font partie des nombreux vestiges, pas assez connus jusqu’à présent, qui prouvent que la Délos impériale – et surtout la Délos de l’Antiquité tardive – n’était pas aussi « déserte » qu’on ne s’accorde à le dire.

Η µελέτη αυτή επικεντρώθηκε στην αρχιτεκτονική ανάλυση και επιπεδοµετρία των δύο µεγαλύτερων λουτρικών οικοδοµηµάτων της Δήλου. Η περιγραφή και η ερµηνεία των δοµών αυτών αναδεικνύουν την ύπαρξη µιας διόλου ευκαταφρόνητης λουτρικής υποδοµής στη Δήλο κατά τη ρωµαϊκή αυτοκρατορική εποχή, η οποία δεν συνάδει µε την εικόνα του ολιγάνθρωπου χωριού που παραδοσιακά αποδίδεται στην αυτοκρατορική Δήλο. Βάσει πολλαπλών συγκρίσεων µε άλλες αρχιτεκτονικές δοµές της ανατολικής και δυτικής Μεσογείου, τα µνηµεία αυτά της Δήλου τοποθετούνται στο ευρύτερο πλαίσιο της εξέλιξης των ύστερων ελληνικών λουτρικών εγκαταστάσεων (3ος – 5ος αι. µ.Χ.). Η προσέγγιση αυτή επιβεβαιώνει την ύστερη χρονολόγηση που είχε ήδη προταθεί για τα λουτρά αυτά κατά την πρόσφατη µελέτη των υδραγωγείων που τα τροφοδοτούσαν. Αυτά τα δηλιακά λουτρά αποτελούν τµήµα των πολλών σχετικά άγνωστων έως τώρα ερειπίων στη περιοχή, τα οποία αποδεικνύουν ότι η αυτοκρατορική Δήλος – και κυρίως η Δήλος της ύστερης αρχαιότητας – δεν ήταν τόσο «έρηµος» όσο πιστεύουµε.

The remains of the two most imposing Roman baths of Delos are here the subject of architectural and planimetric analysis. The interpretation of the results demonstrates the presence of major bathing facilities on Delos during Roman imperial times. This is hardly compatible with the sparsely populated village of which scholars usually speak. Based on comparisons with similar structures found in the eastern and western Mediterranean, these Delian monuments are here restored to their proper place in the general development of late Greek baths (3rd‑5th c. AD). In the present study, new evidence of this later chronology is provided. As a result, this construction activity suggests that Roman Delos – and especially late Roman Delos – was not as ‘deserted’ as is usually assumed.