Le maintien de l'ordre en 1884. Les manifestations d'août et de septembre à Bruxelles

Résumé 0

Het katholieke kabinet dat na de verkiezingen van 10 juni 1884 aan de macht kwam, maakte al vlug werk van een nieuwe onderwijswetgeving. Dit lokte een hevige liberale reactie uit. Die bereikte een hoogtepunt toen de minister van Binnelandse Zaken, Victor Jacobs, een ontwerp in het parlement indiende dat de Staat van zijn onderwijsmonopolie beroofde. De clerico-liberale "burgeroorlog" die daarop ontbrandde, stelde het politieke probleem van de ordehandhaving te Brussel. De liberale burgmeester Buls, zelf een heftig tegenstander van de katholieke schoolpolitiek, wilde de verantwoordelijkheid voor de ordehandhaving in de hoofdstad niet uit handen geven.Op 5 en 6 augustus was het eerste rumoer op straat te merken. In tegenstelling tot het kabinet-d'Anethan, dat in 1871 ten val was gekomen ingevolge zijn zwak verweer tegen het straatgeweld, besliste de regering-Malou van meetaf aan blijk te geven van standvastigheid. Met een krachtdadige opstelling wilde ze vermijden dat het straatgewoel de koning zou beïnvloeden. Meteen wilde zij de lokale administratie ertoe aanzetten de volledige rust te verzekeren. In de avond van 6 augustus ging de regering, zonder instemming van de lokale autoriteiten, over tot het opeisen van leger en rijkswacht. Dit was te Brussel nog nooit eerder gebeurd. Na een tussenkomst van de Brusselse verkozenen werd deze maatregel onmiddellijk ingetrokken maar de Brusselse overheid werd door dit krachtig optreden wel gedwongen tot het uitvaardigen van strikte maatregelen: iedere samenscholing werd verboden in de parlementaire zone. Het debat in de Kamer kon nadien in alle kalmte verlopen. Hierdoor kreeg de regering opnieuw vertrouwen in het Brussels bestuur.Vanaf 30 augustus evenwel, wanneer het wetsontwerp in de Kamer werd gestemd, hernam de agitatie met volle kracht. De katholieken beslisten de liberale massamanifestatie van 31 augustus te beantwoorden. Op 7 september werden 80.000 katholieke manifestanten gewelddadig uiteengejaagd door talrijke tegenbetogers die duidelijk op de steun konden rekenen van een groot deel van de Brusselse bevolking. Buls had alle krachten die hem direct ondergeschikt waren, opgeëist: 4.500 leden van de burgerwacht, 80 rijkswachters, 500 politie-en brandweermannen. Op het leger had hij echter geen beroep willen doen. Er brandde onmiddellijk hevige kritiek los op het weinig efficiënte optreden van de - antiklerikale! - burgerwacht. De regering van haar kant had het niet aangedurfd de verantwoordelijkheid te nemen om het leger in te schakelen zonder de toestemming van de burgmeester. Het risico op een bloedbad was te groot en bovendien waren de meeste officieren niet bepaald re geringsgezind.De gebeurtenissen van 7 september hadden alleszins belangrijke gevolgen voor de ordehandhaving. De volgende dag besloot Buls in de toekomst alle politieke manifestaties te verbieden, terwijl de regering van haar kant het stedelijk garnizoen versterkte. Op 15 september beschikte generaal Van der Smissen over 3.200 manschappen en over 4 batterijen van elk 6 kanonnen. Daarenboven werden 5 bataljons van elk 1.500 man beschikbaar gehouden om bij het eerste bevel naar Brussel te trekken.De publiciteit die in de pers aan de genomen maatregelen werd gegeven, bracht de gemoederen zeker niet tot bedaren. Men sprak zelfs van provocatie. De vermelde maatregelen dwongen Buls echter om strengere richtlijnen aan'zijn politieapparaat te geven. Toen eind september, naar aanleiding van het mislukken van het "Compromis der Steden", antikoningsgezinde demonstraties plaatsvonden, werden die, op instructie van Buls, snel beteugeld.Op 22 september werd de onderwijswet in het Staatsblad gepubliceerd. Dezelfde dag riep Buls de Brusselaars op cm bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen, op een wettelijke wijze, hun standpunt kenbaar te maken. De openbare rust werd nadien niet meer verstoord. De regeringswisseling na de verkiezingen van 19 oktober maakte een einde aan de crisis.