Vêtements sacerdotaux russes, brodés d’or au monastère d’Iviron du Mont Athos : source de savoir et de mémoire

Résumé Fr En El

 : notre étude ne concerne ni la famille impériale, ni la cour, ni les personnes haut placées de la capitale russe. Il s’agit d’une paire de manipules sacerdotaux (epimanikia), brodés d’or, offerts par des chrétiens pieux de la lointaine péninsule du Kamtchatka au monastère d’Iviron, conservés aujourd’hui à la trésorerie‑musée du monastère.Sur le premier des manipules est représenté le monastère d’Iviron, flanqué de remparts imposants. À l’avant‑plan, nous voyons l’entrée centrale du monastère. À l’intérieur, on distingue l’église principale, le baptistère et d’autres édifices, ainsi que des cyprès. Sur le second manipule est représentée la sainte péninsule du Mont Athos, dont le sommet est couronné d’un temple. Au centre de la partie inférieure figure une croix, flanquée à droite et à gauche de nuages.Le thème de l’ornementation des deux manipules est assez inaccoutumé pour la pratique décorative du Mont Athos, ce qui le rend unique en son genre. Ces manipules pourraient être datés chronologiquement de la seconde moitié du xviiie ou du xixe siècle, compte tenu des renseignements historiques concernant le lieu, ainsi que des éléments techniques et stylistiques de la confection.Nous pouvons noter, en guise de conclusion, que l’acte de la donation, de façon évidente, témoigne de la piété et de la charité des chrétiens russes ordinaires.

: The current assignment discusses the relationships of the monasteries of Mount Athos with Russia, based on two gold‑embroidered vestments, which are kept in sacristies of Athonite monastery Iviron. The ecclesiastical embroidered vestment is kept in the sacristy of the Iviron’s monastery and it is a pair of cuffs (epimanikia), gifts from devoted Christians from Bolsheretskiy ostrog of Kamchatka peninsula.

Περίληψη: Η παρούσα εργασία πραγματεύεται ένα ζεύγος χρυσοκέντητων επιμάνικων, αφιέρωμα ευσεβών χριστιανών από τη μακρινή χερσόνησο της Καμτσάτκα προς την αθωνική μονή των Ιβήρων, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η αφιερωτική επιγραφή τους.Η θεματολογία των δύο επιμάνικων δεν ανήκει στα συνηθισμένα θέματα διακόσμησης. Στο πρώτο από τα δύο επιμάνικα είναι κεντημένο το κτιριακό συγκρότημα της μονής των Ιβήρων.Στο δεύτερο επιμάνικο εικονίζεται η χερσόνησος του Άθω. Περιμετρικά της παράστασης είναι κεντημένη η συνέχεια της αφιερωτικής επιγραφής η οποία αναφέρει ότι η αφιέρωση έγινε από κάτοικο της εν λόγω περιοχής για την αιώνια μνημόνευσή του και την άφεση των αμαρτιών του.Στην εκτέλεση και των δύο παραστάσεων χρησιμοποιείται το αργυρόνημα και το χρυσόνημα, καθώς επίσης και μεταξωτές κλωστές. Συγκεκριμένα οι επιγραφές, οι σταυροί, οι θυρεοί, ο Άθωνας, το περιτείχισμα της μονής και ο καθολικός ναός είναι κεντημένα με χρυσές και αργυρές κλωστές. Για το φυσικό τοπίο, λόφους, δέντρα και γη χρησιμοποιούνται μεταξωτά νήματα σε γήινες αποχρώσεις.Από τα τεχνοτροπικά και στιλιστικά στοιχεία, αλλά λαμβάνοντας υπόψη και τα ιστορικά στοιχεία της περιοχής, μπορούμε να εντάξουμε χρονολογικά τα επιμάνικα στο δεύτερο μισό του 18ου και το πρώτο μισό του 19ου αιώνα και μάλλον αποτελούν έργα λαϊκού τεχνίτη. Παρόλα αυτά, παρατηρεί κανείς, με δικαιολογημένη έκπληξη, το πόση ζωντάνια κατορθώνει να δώσει ο χρυσοκεντητής στα έργα του με τα ελάχιστα μέσα που διαθέτει.Η σπουδαιότητά των εν λόγω ιερατικών αμφίων έγκειται στο γεγονός αφενός ότι είναι τα μόνα γνωστά μέχρι σήμερα επιμάνικα με τέτοιου είδους θεματολογία στα σκευοφυλάκια του Αγίου Όρους, αφετέρου ότι είναι τα μοναδικά κειμήλια της περιόδου αυτής με τόπο προέλευσης την χερσόνησο της Καμτσάτκα.