Titu Maiorescu, Jean Psichari et la conscience littéraire nationale

Résumé Fr En El

À l’aube du xxe siècle, dans la conjoncture des « guerres de nations », un helléniste allemand, Karl Dieterich, osait comparer, dans une étude synchronique des Grecs et des Roumains, le développement culturel récent des deux peuples balkaniques. Les réformes établies par Titu Maiorescu et les Junimistes dans le domaine de la langue, de la littérature et de la philosophie témoignaient, selon l’auteur, du dynamisme de la politique culturelle roumaine, plus conforme aux normes occidentales du progrès que celle de la Grèce, qui restait fixée sur le culte du passé et sur une politique présomptueuse à l’égard des pays voisins. À partir de cet éloge de Maiorescu et des institutions roumaines, cet article rapproche le dilemme identitaire des intellectuels grecs du déclin du philhellénisme et de l’épanouissement des études balkaniques en Europe centrale. Sur le plan de la stratégie et des objectifs, il met en balance le projet réformateur de Maiorescu avec celui, plus restreint, de Jean Psichari et des démoticistes grecs.

At the beginning of the twentieth century, in the midst of the “wars of nations”, a German Hellenist, Karl Dieterich, in a synchronic study of the Greeks and the Romanians, comments on the recent cultural developments of the two Balkan people. All reforms established by Titu Maiorescu and the Junimists in the fields of language, literature and philosophy prove, according to the author, the dynamism of the Romanian cultural policy more aligned to Western standards than the Greek one, which remained attached to the cult of the past and a presumptuous policy toward neighboring countries. Driven from this unexpected praise of Maiorescu and the Romanian cultural institutions, this paper relates the identity dilemma of Greek intellectuals to the philhellenism decline and the rise of Balkan studies in Central Europe. The paper compares the innovative project of Maiorescu to the more restricted one of Psichari and the Greek demoticists in terms of strategy and objectives.

Στην ανατολή του 20ού αιώνα, μέσα στην έξαρση των βαλκανικών εθνικισμών, ένα γερμανός ελληνιστής, ο Karl Dieterich, αποτολμούσε, σ’ ένα άρθρο του στον Νουμά, τη συγχρονική σύγκριση της πολιτιστικής ζωής στην Ελλάδα και τη Ρουμανία. Με γνώμονα τις μεταρρυθμίσεις που επέφεραν οι πρωτοβουλίες του Titu Maiorescu και του συλλόγου « Junimea», διαπιστώνει στην πολιτιστική πολιτική της Ρουμανίας περισσότερο δυναμισμό και μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα στο δυτικό πρότυπο απ’ ό,τι στο ελληνικό παράδειγμα, που παρέμενε δέσμιο της αρχαιολατρίας και ενός συμπλέγματος ανωτερότητας απέναντι στους γειτονικούς λαούς. Με αφορμή αυτόν τον αναπάντεχο έπαινο του Titu Maiorescu και των ρουμανικών πολιτιστικών θεσμών, οι αναθεωρήσεις της ελληνικής εθνικής ταυτότητας συχετίζονται με την υποχώρηση του φιλελληνισμού και την ανάπτυξη των βαλκανικών σπουδών στην Κεντρική Ευρώπη. Το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα του Maiorescu αντιπαραβάλλεται, ως προς τους στόχους, τη στρατηγική και την αποτελεσματικότητά του, με τα αντίστοιχα σχέδια του Ψυχάρη και των δημοτικιστών.