Témoignage direct et témoignage des traces.

Résumé Fr En Nl

Cet article traite de l’exploration des discours sur l’évocation d’une mémoire douloureuse dans deux témoignages et dans une fiction. Quelle est la différence entre le témoignage et la fiction quand il s’agit de mémoire traumatisante ? Il s’agit de textes sur la persécution des Juifs à Paris pendant l’Occupation. D’abord, l’auteure évoque l’autobiographie Rue Ordener rue Labat de la philosophe Sarah Kofman, qui a consigné dans les années 1990 ses souvenirs des événements de l’Occupation et sa période de clandestinité ; ensuite la fiction Dora Bruder de Patrick Modiano, qui écrit à partir de la « mémoire de seconde main » sur la fugue d’une jeune fille juive, dont il suit l’errance dans Paris pendant les razzias qui auront finalement raison d’elle ; et en dernier lieu le journal d’Hélène Berr, écrit « sur le vif » entre 1942 et 1944. Quel est l’effet du décalage temporel qui marque les trois documents ? Expriment-ils un « désir de futur » et quelle transmission mémorielle assurent-ils ?

This article examines the discourses on painful memories and how they are incorporated in two testimonies and fictional text. What difference lies between testimonies and fiction in terms of rendering a traumatizing memory? These texts focus on the persecution of Jews in Paris during the Occupation. The author first mentions the autobiography Rue Ordener rue Labat by philosopher Sarah Kofman, who in the 1990s recorded her memory of the events of the Occupation and her time spent hiding to escape persecution; then the Dora Bruder fiction by Patrick Modiano, who wrote from “second-hand memory” about a young Jewish girl who ran away, following her as she erred throughout Paris during the raids that beat her in the end. And lastly, Hélène Berr’s journal, written “on the spot” between 1942 and 1944. What effect does the temporal interval between the events and the three documents have? Do the texts express a “desire for the future” and what kind of memorial transmission do they guarantee?

In dit artikel gaan we in op de pijnlijke herinneringen zoals die worden uitgewerkt in getuigenissen en fictie. Wat is het verschil tussen beide, wanneer ze een weergave willen zijn van een traumatisch geheugen? We spitsen ons toe op teksten over de Jodenvervolgingen in Parijs tijdens de bezetting. In haar autobiografie Rue Ordener rue Labat pende filosofe Sarah Kofman in de jaren negentig haar herinneringen neer aan de bezetting en onderduik. Patrick Modiano schreef met Dora Bruder dan weer een fictieverhaal, een soort van ‘tweedehands herinnering’ waarbij hij in de voetsporen treedt van een Joods meisje dat door Parijs dwaalt tijdens de razzia’s, en het uiteindelijk niet overleeft. Tot slot bespreken we het dagboek van Hélène Berr, dat dateert van het moment van de feiten, tussen 1942 en 1944. Welk effect heeft het tijdverschil tussen de gebeurtenissen en de schriftuur? In hoeverre wordt in de documenten een ‘toekomstverlangen’ uitgedrukt en een historische herinnering overgeleverd?