Pédagogie des lieux de mémoire et responsabilisation

Résumé Fr Nl

Yves Lapid, responsable du département pédagogique du Mémorial du camp de Mauthausen de 2007 à 2013, s’intéresse à la dynamique des visites des lieux de mémoire. Plus particulièrement, il met en cause l’efficience du parcours traditionnel où le guide tient un exposé de deux heures devant un public passif et choqué par la brutalité du récit. Il décide alors d’élaborer une méthode pédagogique qui encourage les visiteurs à découvrir le site avec davantage d’interactivité, à penser sa signification aujourd’hui, et à développer un savoir historique de manière autonome. La tâche du guide-transmetteur est ici limitée à « aider les visiteurs à décrypter ce qu’ils voient » et à stimuler la discussion. L’accès direct à des sources documentaires (des photos et des témoignages écrits), puis l’observation des lieux s’avèrent essentiels. L’auteur souligne d’ailleurs l’importance de déconstruire certains mythes – le « mythe victimaire autrichien » en l’occurrence – et d’illustrer notamment à quel degré le camp de Mauthausen faisait partie intégrante de la société autrichienne de l’époque, et de la vie des villageois.

Yves Lapid, hoofd van de pedagogische afdeling van het Memorial van het kamp van Mauthausen tussen 2007 en 2013, onderzoekt de dynamiek van de bezoeken aan de gedenkplaatsen. Hij stelt meer bepaald de vraag hoe zinvol het traditionele parcours is, waarbij de gids twee uur lang uitleg geeft aan een passief publiek dat geschokt is door de gruweldaden waarover hij verslag uitbrengt. Daarom beslist hij om een pedagogische methode uit te werken waarbij de bezoekers worden aangespoord om de site op een interactieve manier te ontdekken, om zich af te vragen welke betekenis ze vandaag kan hebben en om op een autonome manier historische kennis te verwerven. De taak van de gids als overbrenger beperkt zich ertoe “bezoekers te helpen om te ontcijferen wat ze zien” en de discussie aan te wakkeren. De directe toegang tot de informatiebronnen (foto’s en geschreven getuigenissen) en de aansluitende confrontatie op de plaats zelf zijn essentieel. De auteur onderstreept overigens het belang om sommige mythes te ontkrachten. In dit geval is dat de “mythe van de slachtofferrol van Oostenrijk” en is het zaak om aan te tonen hoezeer het kamp Mauthausen geïntegreerd was in de Oostenrijkse maatschappij van die tijd en in het leven van de dorpsbewoners.