Pokušaj modernizacije u Srbiji 1968–1972. Između „revolucionarnog kursa“ i reformskih težnji

Résumé 0

Istorijsko razdoblje u Jugoslaviji, u drugoj polovini šezdesetih godina 20. veka, nakon otpočinjanja privredne reforme i Brionskog plenuma, poznato je po svojim reformskim karakteristikama. Temeljna reforma ekonomskog sistema, ubrzo je proširena i na ostale segmente društva i uticala je na promenu samog karaktera federalističkog ustrojstva, kao i na decentralizaciju vladajuće partije. U Srbiji su modernizacijske i reformističke tendencije, koje su odnele prevagu u društvu, najcelovitije bile izražene u vreme rukovodstva Saveza komunista ove republike, na čijem čelu se nalazio Marko Nikezić (1968–1972). U radu su istraženi spoljnopolitički segmenti jugoslovenskog reformskog usmerenja, analizom kauzalnih odnosa sa istočnim i zapadnim hladnoratovskim blokom. Polazeći od strukturne krize u prvoj polovini šezdesetih, istražena je ekonomska i idejna osnova privredne reforme, odgovor na nju sa stanovišta levo radikalne studentske pobune 1968., kao i politički dometi Brionskog plenuma. U radu se istražuju i reforma i reogranizacija SKJ, suštinska decentralizacija jugoslovenskog federalizma, kao i odnosi reformskog rukovodstva Srbije sa drugim jugoslovenskim republikama i jugoslovenskim predsednikom Titom. Posebna pažnja u radu je posvećena partijskom rukovodstvu Marka Nikezića i njegovim temeljnim programskim usmerenjima, promovisanim pod idejom „Moderne Srbije“. Ideje socijalističke demokratizacije, sa povećanom ulogom autonomnih segmenata društva, poštovanje institucionalnog okvira i insistiranje na kompetentnosti, značajno su umanjili realan pritisak političkih struktura na društvo, jačajući ga na račun države. Takođe, svojim razumevanjem Jugoslavije kao složene države, odbacivanjem uloge Srbije kao čuvara Jugoslavije, odbacivanjem patronata nad Srbima u drugim republikama, povećanim samoupravnim pravima pokrajina – temeljno i suštinski je napravljen diskontinuitet sa svim centralističkim i nacionalističkim pojavama u Srbiji. Ovakva politika odvešće partijsko rukovodstvo republike u sukob sa predstavnicima nacionalističke kritičke inteligencije. U radu su analizirane i ekonomske postavke, kao i spoljnopolitička orijentacija rukovodstva SK Srbije, kao i njihova kulturna politika, koja je imala intenciju da ponudi alternativu postojećim obrascima u ovoj oblasti društva. Naposletku, istražen je sukob koncepcija unutar rukovodstva Srbije, njihove međusobne razlike, kao i Titova arbitraža u korist jedne strane, koja će ključne reformske protagoniste modernizacije ukloniti sa političke i javne scene Srbije i Jugoslavije.