Μια διαγλωσσική προσέγγιση της πολυσηµίας: οι δείκτες της γαλλικής encore και même και οι αποδόσεις τους στη νέα ελληνική Les marqueurs polysémiques encore et même et leurs équivalents en grec moderne El Fr

Résumé Fr

L'étude contrastive des marqueurs polysémiques encore et même et de leurs équivalents en grec moderne apporte un éclairage supplémentaire sur le mode d'articulation de leurs valeurs et sur les différentes contraintes qui déterminent leurs emplois respectifs. Les deux valeurs courantes (et leurs sous-classes) de encore, abondamment attestées dans le corpus-six traductions en grec moderne de L'Étranger d'Albert Camus-représentent deux variantes distinctes de la sémantique de la continuité, avec et sans butée. Dans le cas de même, dont l'invariant sémantique présente des analogies avec celui de encore, c'est sa distribution syntaxique en trois configurations différentes qui détermine, comme indiqué dans la littérature, la variation entre 'ajout', 'absorption' et 'gradation' (haut degré). Cette variation sémantique de encore et de même correspond à un éventail de lexèmes différents en grec moderne. Cependant, l'existence des équivalents communs de ces deux lexèmes en grec moderne révèle un croisement de leurs valeurs dont l'intersection, lexicalement manifeste, peut être attribuée aux propriétés partagées de l'invariant sémantique. L'analyse contrastive montre que la relation spécifique entre distribution syntaxique, valeur sémantique et catégorie grammaticale, qui construit l'identité de chaque marqueur, n'est pas transférable telle quelle d'une langue à l'autre, et le jeu des traductions ne fait qu'attester ce fait. ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: πολυσηµία, σχηµατική µορφή-forme schématique, encore, même, κατασκευαστική προσέγγιση 1. Εισαγωγή Tα encore και même κατηγοριοποιούνται στα λεξικά, µονόγλωσσα ή δίγλωσσα, 1 και τη σχετική βιβλιογραφία (Αnscombre 1973, Fuchs 1988, Franckel 1989, Muller 1999, Nemo 2000, Culioli 2002, Hamelin 2015) ως επιρρήµατα, ενώ στο même προσδίδεται επιπλέον και η κατηγορία του επιθέτου. Λαµβάνοντας υπόψη την κατανοµή και την ενδογλωσσική ποικιλία των σηµασιών των δύο λεξικών µονάδων, θα επιχειρήσουµε να επανεκτιµήσουµε τη λογική της κατάταξης των σηµασιών αυτών, µέσα από το πρίσµα της αντιπαραβολικής µελέτης µε τη νέα ελληνική (ΝΕ). Χάρη στην αντιπαραβολική ανάλυση των δεδοµένων, αναδεικνύονται, όπως θα φανεί στη συνέχεια, συγκλίσεις και τοµές σηµασιών που δύσκολα εντοπίζονται σε αποκλειστικά µονογλωσσικό επίπεδο. Παρόλο που συγκλίσεις αυτές δεν αφορούν άµεσα τη λεξιλογική περιγραφή της κάθε µονάδας, θεωρούµε ότι συµβάλλουν στην πληρέστερη κατανόηση των µηχανισµών που καθορίζουν τη σηµασιολογική ταυτότητά τους. Σύµφωνα µε την κατασκευαστική προσέγγιση της σηµασίας (Franckel 2002) που υιοθετούµε, η ποικιλία αξιών των γλωσσικών µονάδων (απλών ή σύνθετων λέξεων, προθηµάτων, επιθηµάτων) είναι προϊόν µιας δυναµικής διαδικασίας αλληλεπιδράσεων µεταξύ χαρακτηριστικών που αφορούν στα επίπεδα µορφολογίας, σύνταξης και σηµασιολογίας, όπως αυτά αποτυπώνονται στα συγκεκριµένα εκφωνήµατα. Η προσέγγιση αυτή δεν προϋποθέτει την ύπαρξη ενός σηµασιολογικού πρωτοτύπου που παράγει τις 1 Βλ., λ.χ., Τrésor de la langue française informatisé: http://atilf.atilf.fr/ και Γαλλοελληνικό λεξικό Πατάκης-Larousse, Aθήνα: Πατάκης, 2012.