Odrodzić płeć kości: polityka pamięci w Bośni i Hercegowinie

Résumé Pl En

Esej zwraca uwagę na zagadnienia prawnego i etycznego upodmiotowienia ekshumowanych szczątków ofiar ludobójstwa wojny lat dziewięćdziesiątych w Bośni i Hercegowinie. W myśl założeń polityki nadziei, polityki pamięci oraz bio- i nekropolityki, jak również badań nad płcią poddano analizie formy współpracy między nauką (międzynarodowe służby medyczne), biurokracją (państwowe zarządzanie wielokulturowością) oraz religią (rytuały pochówku). W tekście zostaje też zdiagnozowany problem impasu podczas procesu identyfikacji ludzkich szczątków. Postawiono wiele trudnych pytań o (narodową, etniczną, płciową) przynależność ekshumowanych kości oraz o obecne i przeszłe praktyki ich reifikacji jako ofiar etnicznych. W tym kontekście rozważane jest pytanie o perspektywę polityki nadziei po ludobójstwie oraz w okresie transformacji po 1995 r. Tekst pokazuje na przykładach twórczości poetek (Adisa Bašić, Ferida Duraković) i prozaiczki (Šejla Šehabović), że w BiH to kobiety najgłębiej przepracowują traumę niedawnej przeszłości.

This article explores legal and ethical empowerment in the context of the unearthed remains of victims of the genocide in Bosnia and Herzegovina in the 1990s. Triangulating the premises of the politics of hope, the politics of memory and bio- and necropolitics with research on gender, Arsenijević analyses forms of cooperation between science (international medical services), bureaucracy (the state’s management of multiculturalism) as well as religion (funerary rites). He also problematizes the dilemmas of identifying human remains. The article poses several difficult questions about the sex and the national and ethnic identity of the individuals whose remains are exhumed, as well as current and past practices of their reification as ethnic victims. Arsenijević considers the perspective of the politics of hope that followed the genocide and in the period of the transformation after 1995. Drawing on literary works by women writers (poetry by Adisa Bašić and Ferida Duraković, prose by Šejla Šehabović), the article shows that in Bosnia and Herzegovina it is women who confront themselves most profoundly with the trauma of the recent past.