L’œuvre romanesque de Vassilis Alexakis aujourd’hui : comment assurer sa pérennité ? L’œuvre romanesque de Vassilis Alexakis aujourd’hui : comment assurer sa pérennité ? El Fr

Résumé El Fr

Το μυθιστορηματικό έργο του Βασίλη Αλεξάκη σήμερα:  Πώς διασφαλίζεται η συνέχειά του; Ο Βασίλης Αλεξάκης «έφυγε» στις 11 Ιανουαρίου 2021. Το 2015 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά του Το Κλαρινέτο, όμως η κατάσταση της υγείας του δεν του επέτρεψε να ολοκληρώσει το τελευταίο του μυθιστόρημα, που έμεινε αδημοσίευτο. Τρία χρόνια μετά τον θάνατό του, είναι έντονη η αίσθηση ότι το έργο του τείνει να ξεχαστεί ή, τουλάχιστον, ότι σιωπούν τα ΜΜΕ, ιδιαίτερα στη Γαλλία. Πού οφείλεται άραγε αυτό; Με αναγνωρισμένο το συγγραφικό του έργο στην πατρίδα του αλλά και στη χώρα υποδοχής, η πρόσληψή του εγείρει ερωτήματα λόγω των έντονων προβληματισμών του αναφορικά με ταυτοτικά και γλωσσικά ζητήματα. Στο πλαίσιο αυτής της μελέτης, θα αναφερθούμε στην υποδοχή του έργου του Αλεξάκη στη Γαλλία αλλά και στην Ελλάδα, σε μικρότερο όμως βαθμό στη δεύτερη, λόγω της δυσκολότερης πρόσβασης στα κριτικά κείμενα που εκδίδονται σε αυτήν. Οι κύριοι παράγοντες νομιμοποίησης ορίζονται ως εξής: το αναγνωστικό κοινό που επιλέγει και διαβάζει τα μυθιστορήματα, ο Τύπος και οι δημοσιογράφοι, η πανεπιστημιακή κριτική και οι ακαδημίες. Παρόλο που το ελληνικό και το γαλλικό αναγνωστικό κοινό παρουσιάζουν κάποιες διαφορές, τα μυθιστορήματα του Αλεξάκη διαβάζονται και έχουν λάβει σημαντικά βραβεία και στις δύο χώρες. Το έργο του έχει σίγουρα βρει μια θέση στο λογοτεχνικό τοπίο, αλλά χωρίς συστηματική προβολή με ποιον τρόπο θα εξακολουθήσει να είναι παρόν και στις μέρες μας στις επιλογές του αναγνωστικού κοινού; Από την πλευρά της ακαδημαϊκής κριτικής, η κατάσταση είναι αρκετά διαφορετική, δεδομένου ότι οι μελέτες για τον Αλεξάκη συνεχίστηκαν και ύστερα από την απώλεια του μυθιστοριογράφου και ενισχύθηκαν από την καλή συνεργασία μεταξύ των πανεπιστημίων των δύο χωρών. Μετά την έρευνα που ξεκίνησε το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ανέλαβαν άλλα πανεπιστημιακά ιδρύματα, σε Ελλάδα και Γαλλία, αλλά και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Από τις αρχές της δεκαετίας του 2010 συγκροτήθηκαν ομάδες εργασίας σε διάφορες χώρες με πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου της Πικαρδίας σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Τέλος, το 2024 αναμένεται η δημοσίευση νέων μελετών και στις δύο χώρες, αλλά θα είναι επαρκείς αυτές οι πρωτοβουλίες ώστε να διασφαλίσουν τη συνέχεια του έργου του Αλεξάκη; Σε κάθε περίπτωση, αυτή είναι η πρόκληση στην οποία καλείται να ανταποκριθεί η έρευνα προκειμένου το έργο του να μην περιπέσει στη λήθη.

Vassilis Alexakis nous a quittés le 11 janvier 2021. Il avait publié son dernier roman La Clarinette en 2015, mais son état de santé ne lui a pas permis de terminer sa dernière œuvre restée inédite. Trois ans après sa disparition, Alexakis semble un peu oublié, ou du moins les médias sont silencieux notamment en France. Qu’en est-t-il exactement ? Reconnu dans son pays natal et son pays d’accueil, la réception de l’écrivain interroge en raison de ses tourments identitaires et de ses hésitations dans son rapport aux langues. Dans le cadre de cette étude, nous aborderons la réception d’Alexakis en France mais aussi en Grèce dans une moindre mesure, faute d’avoir accès à tout l’appareil critique dans ce pays. Les principales instances de légitimation seront ainsi sollicitées : le public qui achète et lit les romans, la presse et les journalistes, la critique universitaire et les académies. Si les lectorats grecs et français sont un peu différents, les romans d’Alexakis sont lus et ont reçu des prix prestigieux dans les deux pays. L’œuvre a certes trouvé une place dans le paysage littéraire, mais sans communication régulière, comment continuer à exister aujourd’hui aux yeux du public ? Du côté de la critique universitaire, la situation est sensiblement différente car les travaux sur Alexakis se poursuivent depuis la disparition du romancier et bénéficient d’une bonne collaboration entre les universités des deux pays. Après les recherches initiées par l’université de Thessalonique, d’autres institutions ont pris le relai, en Grèce et en France, mais aussi aux Etats-Unis. Dès le début des années 2010, des équipes issues de plusieurs nationalités se sont formées sous l’impulsion de l’université de Picardie en liaison avec celle d’Athènes. Enfin, l’année 2024 devrait voir la publication de nouvelles études dans les deux pays, mais ces initiatives seront-elles suffisantes pour assurer la pérennité de l’œuvre d’Alexakis ? C’est en tout cas le défi que la recherche doit relever pour que l’œuvre continue à vivre.