Kariera chronotopu

Résumé Pl En

Chronotop to we współczesnej humanistyce i naukach społecznych jeden z najbardziej wziętych terminów przejętych z literaturoznawstwa nowoczesnego. Już z tego względu wart jest prześledzenia. Jako internacjonalizm zachował wprawdzie swoją źródłową postać językową (w przeciwieństwie do „chwytu udziwnienia” czy „sjużetu”, równie intensywnie wyzyskiwanych, ale w różnych językach w rozmaitych wariantach), co nie znaczy, że nie stanowi problemu filologicznego. Na problem filologiczny nałożyły się komplikacje semantyczne (polisemia i poliwalencja) i interpretacyjne, związane z transferem do odległych od siebie pól wiedzy. Autorka stawia tezę, że w tych wielodomenowych użyciach „chronotopowi” została przywrócona pierwotna intencja znaczeniowa: nazwy określającej mentalną kategoryzację świata.

In today’s humanities and social sciences, the chronotope is among the most prominent terms that have been borrowed from modern literary studies. This alone justifies examining it in detail. Its linguistic source form has been maintained throughout its international career (unlike terms such as ‘syuzhet’ or ‘defamiliarization’, also translated into English as ‘estrangement,’ which are used with similar frequency but appear in a variety of forms in different languages). This is not to say, however, that the term chronotope poses no philological problems. Complicated semantics (polysemy and polyvalence) and complicated interpretations related to the term’s transposition into distant fields of study. Ulicka proposes that by being used in such distinct domains the term ‘chronotope’ has regained its initial semantic tendency: it is a term describing the mental categorization of the world.