Izolacja i komunikacja. Rozważania nad formami komunikacji literackiej i kulturowej

Résumé 0

Artykuły zebrane w tym tomie „Napisu” są reakcją na nowe zjawiska kulturowe, związane z restrykcjami wymuszonymi izolacją w dobie pandemii Covid-19 (jak zdalna wymiana informacji, nowe formy pracy i rozrywki online). To traumatyczne doświadczenie można potraktować jako pewien impuls, który uwypuklił określone cechy ludzkiej kultury, psychologii, egzystencjalnej samoświadomości, skłaniając do głębszego spojrzenia na relację człowiek – świat (w tym także: świat przyrody) oraz człowiek – inni ludzie. Mogło też stać się ono inspiracją dla badaczy kultury, antropologów, literaturoznawców czy językoznawców. W zamieszczonych w XXVII tomie rozprawach pojawiają się bezpośrednie odwołania do – ściśle łączącego się z izolacją, a także z formą komunikacji, jaką jest podróż – motywu wyspy. Motyw ten traktowany jest konkretnie lub symbolicznie, wartościowany pozytywnie lub negatywnie – to na przykład miejsce zesłania, jak wyspa Św. Heleny dla Napoleona w artykule wprowadzającym Jacka Wasilewskiego, porządkującym kwestie izolacji i komunikacji z semiotycznego punktu widzenia i odwołującym się do podstawowych opozycji dobrowolności – przymusu oraz jednostki – grupy; jako topos „wyspy miłości” – rokokowy motyw Cytery u Tomasza Jędrzejewskiego; może być to dobrowolna izolacja alpinistów w tekście Przemysława Kaliszuka lub odosobnienie artysty w rozprawie O Flaubertowym „zakamarku” Beaty Garlej. Po stronie izolacji przymusowej sytuują się analizy doświadczenia jeńców wojennych (artykuł Marcina Pliszki), egzystencji emigrantów, naznaczonej wyobcowaniem kulturowym i próbami nawiązywania dialogu listowego z krajem (prace Małgorzaty Chachaj, Joanny Hałaczkiewicz), aż po wyizolowanie całych społeczeństw i kreowanie alternatywnej rzeczywistości przez propagandzistów (o czym pisze Marek Pąkciński). Kontekst pandemii pozwala spojrzeć z innej perspektywy na potrzebę istnienia specyficznych motywów i gatunków literackich (jak antologie wierszy o tematyce medycznej), funkcjonowanie instytucji kultury w dobie kwarantanny covidowej lub ujawnianie się zjawisk często ukrytych lub pomijanych (tekst Ewy Szkudlarek Izolacja w firmie). Czytelnik znajdzie w tym numerze rocznika również artykuły edytorskie i tekstologiczne pióra licznych badaczy (Małgorzaty Pawlaty, Aleksandry Budrewicz, Dominiki Pękalskiej, Joanny Lekan-Mrzewki), nierzadko inspirowane tematem tomu (od analiz tekstów oświeceniowych Antoniego Korwina Kossakowskiego przez artykuły związane z poczuciem obcości czy izolacji kulturowej – kultura literacka Anglii końca XIX w. widziana okiem Edmunda Naganowskiego; autokreacja i komunikacja w pracy podróżnika Antoniego Rehmana o Kaukazie, czy wreszcie wyizolowanie Juliana Ochorowicza w związku z jego działalnością w Fundacji Macierz Polska). Teksty te poruszają też problem atrybucji (Wojciech Kaliszewski) lub okolicznościowej literatury powstałej z okazji jubileuszy (wybór korespondencji na dwudziestopięciolecie pracy literackiej Henryka Sienkiewicza w rozprawie Aleksandry Błasińskiej). Jedyna w tym tomie recenzja (pióra Aleksandry Norkowskiej) poświęcona jest książce Wacław Borowy – po latach pod redakcją Jerzego Snopka i Tomasza Chachulskiego. Ważnym uzupełnieniem XXVII tomu „Napisu” są – jak zawsze w naszym roczniku – prace plastyczne studentów Akademii Sztuk Pięknych, powstałe dzięki opiece i inspiracji Katarzyny Stanny. The articles collected in this volume of “Napis” are a reaction to new cultural phenomena related to restrictions imposed by isolation in the era of the Covid-19 pandemic (such as remote information exchange, new forms of online work and entertainment). This traumatic experience can be treated as an impulse that highlighted certain features of human culture, psychology, existential self-awareness, prompting a deeper look into the relationship between man and the world (including the world of nature), as well as man and other people. It could also become an inspiration for cultural researchers, anthropologists, literary scholars and linguists. In the studies included in the XXVII volume, there are direct references to the theme closely connected with isolation, as well as with the form of communication, which is travel – the theme of the island. This theme is treated concretely or symbolically, valued positively or negatively. It is, for example, a place of exile, like the island of Saint Helena for Napoleon in an introductory article by Jacek Wasilewski, ordering the issues of isolation and communication from a semiotic point of view and referring to the basic oppositions of voluntariness/coercion and the individual/group; the Rococo theme of Cythera in Tomasz Jędrzejewski`s text as the topos of ‘island of love’; it could also be the voluntary isolation of the mountaineers in Przemysław Kaliszuk’s article or the artist’s isolation in the paper On Flaubert’s “Nook” by Beata Garlej. On the side of forced isolation, there are analyses of the experience of prisoners of war (article by Marcin Pliszka), the existence of immigrants, marked by cultural alienation and attempts at establishing a letter dialogue with the country (works by Małgorzata Chachaj, Joanna Hałaczkiewicz), and the isolation of entire societies and the creation of an alternative reality by propagandists (discussed by Marek Pąkciński). The context of the pandemic allows us to see the need for specific themes and literary genres (such as anthologies of poems on medical topics), the functioning of cultural institutions in the era of the Covid quarantine or the disclosure of phenomena often hidden or overlooked (text by Ewa Szkudlarek Isolation in the company) from a different perspective. In this issue of the yearly, the reader will also find editorial and textological articles written by numerous researchers (Małgorzata Pawlata, Aleksandra Budrewicz, Dominika Pękalska, Joanna Lekan-Mrzewka), often inspired by the subject of this volume (from analyses of Antoni Korwin Kossakowski’s Enlightenment texts, through articles related to the sense of strangeness or cultural isolation, e.g. the literary culture of England at the end of the nineteenth century seen through the eyes of Edmund Naganowski; self-creation and communication in the work about the Caucasus by traveler Antoni Rehman, and finally the isolation of Julian Ochorowicz in connection with his activities in the “Macierz Polska” Foundation). These texts also highlight the problem of attribution (Wojciech Kaliszewski) or occasional literature created for anniversaries (a selection of correspondence for the twenty-fifth anniversary of Henryk Sienkiewicz’s literary work in Aleksandra Błasińska’s article). The sole review in this volume (by Aleksandra Norkowska) is devoted to the book Wacław Borowy – After Years, edited by Jerzy Snopek and Tomasz Chachulski. An important supplement to the XXVII volume of “Inscription” are, as always in our yearly, art works by students of the Academy of Fine Arts, created thanks to the care and inspiration of Katarzyna Stanny.