Wojna Strzemińskiego

Résumé Pl En

Artykuł analizuje wybrane cykle tzw. „rysunków wojennych” Władysława Strzemińskiego z lat 1939-1944 traktując je jako specyficzny, wizualny modus świadectwa wydarzeń granicznych, skonstruowany z pozycji obserwatora. Autorka odchodzi od interpretowania ich w ramach idiomu „abstrakcyjnego” czy „uniwersalnego”. Przyjmując jako tło swoich rozważań fragment Teorii widzenia, w którym mowa jest o „metodzie empirycznej” stanowiącej bazę powstawania omawianych prac, stawia pytania o ich wartość autobiograficzną i referencjalną. Każdy cykl rysunkowy rozpatrywany jest wobec dostępnego artyście pola widzenia, doświadczenia i rozumienia; wobec szczególnej, najbliższej Strzemińskiemu ramy wydarzeń wojennych: deportacji ludności pod okupacją radziecką na Kresach Wschodnich, wysiedleń ludności polskiej w Litzmannstadt i Zagłady Żydów. Mobilizując jednocześnie ramy historii oraz neuroestetyki, na bazie koncepcji Vilayanura S. Ramachandrana i Williama Hirsteina badaczka na określenie rysunków wojennych Strzemińskiego proponuje kategorię neuroświadectwa: wizualnego obrazu zakładającego nie tylko aktywny proces widzenia, ale również rozumienia zapoczątkowany jednak na poziomie neurologicznych fenomenów ciała.

Nader treats selected cycles from Władysław Strzemiński’s so-called “war drawings” (1939-1944) as a particular mode of visual testimony where a liminal experience is constructed from an observer’s position. Nader reads the drawings as an “abstract” or “universal” idiom. Her interpretation is based on Strzemiński’s “empirical method” as outlined in his The Theory of Sight. She examines the autobiographical and referential value of the works discussed, exploring each cycle of drawings with reference to the artist’s experience and understanding, as well as the particular framework of wartime events that Strzemiński witnessed – deportations under the Soviet Occupation of the Eastern Borderlands, the resettlement of the Polish population of Litzmannstadt and the mass murder of Jews. Using both historical and neuroaesthetical frameworks (based on the work of Vilayanur S. Ramachandran and William Hirstein), Nader proposes to describe Strzemiński’s wartime drawings in terms of neurotestimony: a visual image that supposes not only an active process of seeing but also a process of understanding that must begin on the level of the body’s neurological phenomena.