Osobliwe zrządzenie Opatrzności Bożej… Polska pamięć Zagłady w perspektywie katolicko-narodowej

Résumé Pl En

Zagłada Żydów zajmuje w polskim dyskursie pamięci miejsce szczególne. Nie da się przecenić ważności tego obszaru pamięci dla konstruowania modelu polskiej tożsamości w XX i XXI wieku. Autor wskazuje na pewną przypadłość polskiej pamięci o Zagładzie, która ujawnia się ze szczególną siłą w narracjach o ratowaniu Żydów. Zadziwiająca jest trwałość retoryki, poetyki i metaforyki tych dyskursów (prywatnych i publicznych) mimo zmieniającego się kontekstu politycznego. Szkic stanowi wstępne rozpoznanie pewnego typu polskiego dyskursu pamięci o Zagładzie, funkcjonującego wprawdzie od dawna, lecz dziś coraz mocniej zaznaczającego swoją obecność. Da się tę odmianę określić mianem dyskursu katolicko-narodowego, gdzie oba komponenty są równie ważne, co potwierdza jego ideową proweniencję z katolicko-endecką formacją przedwojenną.

The Jewish Holocaust has a special place in Polish discourses on memory. It would be hard to overestimate its importance in constructing a model of Polish identity. But Leociak points out a weakness in Polish Holocaust memory – one that appears especially in narratives about saving Jews. The rhetoric, poetics and metaphors of these discourses – both private and public – are astonishingly durable, given the changing political context. This article is a preliminary exploration of a certain type of Polish discourse on Holocaust memory, one that has a long tradition but is now gaining prominence. It could be described as a Catholic-national discourse, where both elements have equal weight, affirming its rootedness in the ideology of the prewar Catholic National Democracy formation (also known as ND or ‘Endecja’).