Obsidian in the prehistoric Aegean: Trade and uses

Résumé El En

Ο οψιανός ή οψιδιανός που αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Πλίνιο τον πρεσβύτερο (77 μ.Χ.), στο βιβλίο του «Naturalis historiae», αποτελεί ένα σημαντικό ημιπολύτιμο λίθο στην ιστορία της ανθρώπινης ανάπτυξης. Πρόκειται για σκληρό ηφαιστειακό πέτρωμα με υαλώδη μορφή και στιλπνό μαύρο χρώμα. Στον ελλαδικό χώρο κοιτάσματα οψιανού έχουν εντοπιστεί σε ορισμένα νησιά όπως: Μήλο, Αντίπαρο και Γυαλί. Εξαιτίας της σύστασης και της ανθεκτικότητάς του, ιδιαίτερα ο οψιανός της Μήλου, χρησιμοποιήθηκε ήδη από τα τέλη της Ανώτερης Παλαιολιθικής περιόδου (11η χιλιετία π.Χ.) για την κατασκευή λεπίδων με κοφτερές ακμές, που χρησίμευαν ως μαχαίρια, ξυράφια, βέλη, ακίδες κτλ. Τα πρωϊμότερα δείγματα εργαλείων και απορριμμάτων επεξεργασίας πυρήνων οψιανού βρέθηκαν στο σπήλαιο Φράγχθι, στην Αργολίδα. Έτσι, τα ευρήματα αυτά αποτέλεσαν την αρχαιότερη μαρτυρία για την ναυσιπλοΐα στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανθρώπινη παρουσία στη Μήλο και τις Κυκλάδες γενικότερα, ήδη από το τέλος της Παλαιολιθικής περιόδου. Κατά την Ύστερη Νεολιθική Περίοδο (περίπου 5300-3200 π.Χ.), όταν αναπτύχθηκε η συστηματική κατοίκηση των Κυκλάδων, η μεταφορά οψιανού ενσωματώθηκε σταδιακά στα αναπτυσσόμενα εμπορικά δίκτυα του Αιγαίου. Η χρήση του στον Ελλαδικό χώρο χρονολογείται κυρίως μέχρι την Ύστερη εποχή του Χαλκού (1600-1200/1100 π.Χ.), όπου μειώθηκε λόγω της αυξανόμενης δημοτικότητας των μετάλλων, παρακμάζοντας τελείως κατά τους Κλασικούς χρόνους (5ος-4ος αι. π.Χ.). Τέλος, κατά τη Ρωμαϊκή εποχή ο οψιανός χρησιμοποιήθηκε σποραδικά στην κατασκευή ψηφιδωτών, καθώς και διακοσμητικών αντικειμένων, όπως καθρέφτες.

This paper studies the prehistoric use of obsidian quarries in the Aegean. Obsidian sources in the eastern Mediterranean have been traced on certain islands of the Aegean: Melos, Antiparos and Giali. Due to its hardness, this material was already being used by the end of the Upper Palaeolithic to produce blades with sharp edges to serve as knives, scrapers and razors, arrowheads and spears, axes, saws and mattocks. This naturally occurring glass was also used for ornamental purposes. During the Late and the Final Neolithic Period (ca. 5300-3200 B.C.), when the systematic habitation of the Cyclades developed, the transportation of obsidian was incorporated in the gradually developing trade networks of the Aegean. The material was much in demand in the early Bronze Age. During the later Bronze Age its use declined and by the classical period it seems to have been replaced by metal. Around 1100 B.C. the use of obsidian was discontinued because of the increasing popularity of metals. During the Roman period obsidian, was used in the manufacture of mosaics and decorative objects, such as mirrors