Poza nachylenie tekstowe, w stronę doświadczenia przedtekstowego. Wskazówki terapeutyczne

Résumé Pl En

Artykuł wskazuje możliwe sposoby antropologicznego badania rzeczywistości kulturowej jako przestrzeni doświadczenia. Drogę do niej otwiera projekt antropologii doświadczenia Victora Turnera, który natrafił jednak na poważne przeszkody poznawcze, w szczególności podejście systemowe obowiązujące w antropologii. Źródłem tego podejścia jest panujące w nauce i kulturze zachodniej nachylenie tekstowe, produkt zaawansowanej piśmienności. Nachylenie to prowadzi to tekstualizacji rzeczywistości, operacji eliminującej bądź zniekształcającej wiele jej przejawów. Przezwyciężenie tego nachylenia zakłada zerwanie z obowiązującymi wzorcami poznania naukowego i dążenie do stworzenia jakiejś postaci kontrnauki. Pomocne w tym mogą być inicjatywy teoretyczne powstałe w kręgu teorii praktyk i fenomenologii kulturowej, jednak zbliżanie się do doświadczenia kulturowego Innych wymaga nieustannych starań badacza, by wykrywać i eliminować przejawy tekstocentryzmu własnego umysłu – swego rodzaju autoterapii poznawczej.

This article indicates possible ways of researching cultural reality as a dimension of experience. Victor Turner’s project of the anthropology of experience opens up such possibilities, though Turner also encountered serious obstacles such as the systemic approach, which is binding in the discipline. This approach is rooted in the textual bias that dominates Western science and culture – a tendency that results from advanced literacy and that leads to the textualization of reality, thus eliminating or distorting many of its manifestations. Overcoming this tendency necessitates breaking with the binding patterns of scientific thinking and working towards the creation of some kind of counter-science. The theoretical initiatives that emerged from the theory of practice and the cultural phenomenology can be helpful here, although approaching the cultural experience of the Other demands constant efforts on the researcher’s part. Godlewski suggests, however, that to identify and eliminate manifestations of text-centrism in one’s own mind can be a form of cognitive self-therapy.