Niewidoczni świadkowie Zagłady – biedni Polacy patrzą na Polaków

Résumé Pl En

Artykuł pokazuje, że jednym z doświadczeń tak zwanych świadków Zagłady było rozpoznanie skali wrogości polskiego społeczeństwa wobec Żydów. Zjawisko to dało się zaobserwować szczególnie na prowincji, gdzie zbrodnia nie dokonywała się za murami gett, lecz na ulicach czy kirkutach. Traumatyczny potencjał widoku Polaków uczestniczących w Zagładzie ukazuje dziennik Stanisława Żemińskiego, a także świadectwa Zygmunta Klukowskiego i Tadeusza Markiela. Antysemicki afekt wpisany w podwaliny kultury polskiej można dostrzec nie tylko w postawach mieszkańców prowincji, lecz również w wypowiedziach wybitnych intelektualistów, takich jak Maria Dąbrowska czy Andrzej Bobkowski. Ich dzienniki zawierają, ujawnione dopiero przed kilkoma laty, passusy świadczące o wrogości wobec Żydów i braku empatii w stosunku do ofiar Zagłady.

Holocaust witnesses recognized the scale of Polish society’s hostility towards Jews. It was especially evident in the countryside, where violent acts were committed not behind ghetto walls but in the streets and at Jewish cemeteries. Kowalska-Leder examines testimonies by Stanisław Żemiński, Zygmunt Klukowski and Tadeusz Markiel, which thematize the Poles’ participation in the Holocaust – an image that continues to have traumatic potential. Anti-Semitic tendencies are deeply rooted in Polish culture. This is apparent not only in popular attitudes in the countryside but also in statements by outstanding intellectuals such as Maria Dąbrowska or Andrzej Bobkowski. Recently published passages from their diaries testify to their hostility towards Jews and their lack of empathy towards the victims of the Holocaust.