Entre aporie savante et invention populaire : nommer les grands ensembles d'habitation en polonais

Résumé Fr Pl

Il n'existe pas de terme strictement équivalent à " grand ensemble " pour désigner l'habitat collectif de masse construit au XXème siècle en Pologne. L'article examine comment la langue polonaise a néanmoins construit une terminologie spécifique, à partir de l'étude des dictionnaires généraux et spécialisés, des encyclopédies polonais, de la littérature urbanistique et architecturale, mais aussi des sciences sociales et de la presse. On montre que les urbanistes ont d'abord, dans les années 1920 hésité entre plusieurs mots pour désigner les cités modernes d'habitation, et ont choisi finalement le mot osiedle. Ce terme a ensuite temporairement été mis à l'index après la guerre, mais s'est popularisé au fur et à mesure de la diffusion de la construction de masse à partir des années 1960. Néanmoins, il a été concurrencé par un néologisme d'origine populaire, lui-même depuis inclus dans le vocabulaire technique et savante, le blokowisko. Ces évolutions sont interprétées à la lumière des transformations politiques, culturelles et urbanistiques de la Pologne contemporaine.

Nie ma w języku polskim dokładnego odpowiednika słowa " grand ensemble " aby określić masowe, duże i zbiorowe mieszkalnictwo jakie zostało budowane w Polsce w dwudziestym wieku. Na podstawie słowników powszechnych i wyspecjalizowanych, encyklopedii, literatury urbanistycznej, architektonicznej i geograficznej oraz prasy, artykuł bada jak język polski niemniej budował specyfyczną terminologię. Pokazano, że urbaniści i architekci najpierw wahali się w latach dwudziestych co do nazwy nowoczesnych osiedli mieszkaniowych, i wybrali w końcu słowo osiedle. Tamto słowo zostało tymczasowo odrzucone po wojnie, ale rozpowszechnione razem ze rozproszeniem masowego budownictwa od lat 1960. Natomiast, był potem pod konkurencją nowotwora językowego pochodzenia popularnego, blokowisko. To słowo stopniowo weszło do słownictwa technicznego i naukowego. Te wszystkie zmiany są interpretowane w świetle przekształceń politycznych, kulturowych i urbanistycznych Polski XXleciej.