„Przestrzeń zaraz pokażę”. Krajobrazy Zagłady, performanse pamięci

Résumé Pl En

Celem artykułu jest analiza performatywnych praktyk postronnych świadków Zagłady wobec nieupamiętnionych miejsc ludobójstwa w kontekście teorii świadectwa oraz związków traumy z przestrzenią i krajobrazem. Wychodząc od analizy współzależności gestu, krajobrazu i świadectwa w przypadku relacji postronnych w Shoah C. Lanzmanna, pokazuję ewolucję świadectwa wideo jako gatunku oraz sposobów jego interpretacji. Następnie analizuję praktyki postronnych świadków w miejscach rozproszonego Holokaustu w Polsce, zarejestrowane na wybranych nagraniach wideo z archiwów United States Holocaust Memorial Museum oraz fundacji Yahad – In Unum. Argumentuję, że w przypadku praktyk testymonialnych postronnych świadków Zagłady szczególne znaczenie zyskuje ich przestrzenno-performatywny wymiar, który każe zinterpretować na nowo problem indeksalności świadectwa i wyznaczników jego gatunkowości.

Szczepan examines the performative practices of Holocaust bystanders in relation to sites of genocide that remain unmarked and unremembered. The study draws on theories of witnessing and of the relationship between trauma and space or landscape. Beginning with an analysis of the interdependence between the gesture, the landscape and testimony in bystanders’ accounts in Claude Lanzmann’s Shoah, Szczepan presents the emergence of the video testimony as a genre as well as possible ways of interpreting it. Finally, she examines performative practices of the bystanders to the decentralised Shoah, using as examples video testimonies from the archives of the United States Holocaust Memorial Museum and the Yahad - In Unum foundation. Szczepan argues that in the case of the testimonial practices of casual witnesses of the Holocaust, the spatial-performative dimension becomes especially significant. It urges us to re-examine the problem of indexicality of a testimony and conventions determining this genre.