Towards a Multipolar Model of Cultural Mediators within Multicultural Spaces. Cultural Mediators in Belgium, 1830-1945

Résumé En Fr Nl

In this article, we want to gain a better conceptual and methodological understanding of the cultural mediator, defined here as a person active across linguistic, artistic and geographical borders and as the carrier of cultural transfers. Especially in a heterogeneous context in which several languages and cultural domains interacted, such as Belgium during the late nineteenth and first half of the twentieth century, cultural mediators played important transfer roles by which they contributed to the often simultaneous construction of a regional, national and international cultural identities. After first criticizing several aspects of the approaches of mediators in cultural history, literary history and translation studies, we secondly present a tentative multipolar model to study cultural mediators in general. The proposed research perspectives are illustrated by exploring a number of cultural mediators, their intercultural exchanges and their position in nineteenth-and early twentieth-century Belgium in order to better understand how Belgian cultural life was organized and practiced and how it evolved.

Vers une approche multipolaire des médiateurs culturels au sein des espaces multiculturels. Médiateurs culturels en Belgique, 1830-1945 Cet article veut offrir une meilleure compréhension conceptuelle et méthodologique du médiateur culturel, défini dans le cadre de ce numéro spécial comme un passeur de cultures, actif au-delà des frontières linguistiques, artistiques et géopolitiques. Les médiateurs culturels ont joué un rôle déterminant dans la construction d’identités culturelles régionales, nationales et internationales, en particulier dans les contextes hétérogènes au sein desquels interagissent différentes langues et cultures, comme la Belgique entre 1850 et 1930. Premièrement, nous passerons en revue les études consacrées au médiateur culturel telles qu’elles sont envisagées dans plusieurs disciplines (histoire culturelle, histoire littéraire et études de la traduction). Nous proposerons ensuite un modèle multipolaire et interdisciplinaire, applicable à l’étude des médiateurs culturels en général. Les perspectives méthodologiques interdisciplinaires seront ensuite illustrées par l’étude des activités de transfert et de la position de quelques médiateurs culturels belges de la fin du XIXe et du début du XXe siècle.

Naar een multipolaire benadering van culturele bemiddelaars in multiculturele ruimtes. Culturele bemiddelaars in België, 1830-1945. In dit artikel wordt een diepgaand conceptueel en methodologisch begrip van de culturele bemiddelaar beoogd. Deze bemiddelaar wordt hier als een persoon gedefinieerd die taalkundige, artistieke en politiek-geografische grenzen overschrijdt en die culturele uitwisselingen onderneemt. Vooral in een heterogene context, waar verschillende talen en culturele velden op elkaar inwerken zoals in het België van de late negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw, ondernamen culturele bemiddelaars belangrijke uitwisselingsactiviteiten waardoor ze een bijdrage leverden tot de vaak gelijktijdige constructie van regionale, nationale en internationale culturele identiteiten. Na eerst enkele kritieken op verschillende aspecten van cultuurhistorisch, literair-historisch en vertaalwetenschappelijk onderzoek naar culturele bemiddelaars te hebben geformuleerd, stellen we een multipolair model voor dat volgens ons een vruchtbare manier kan zijn om culturele bemiddelaars te bestuderen. De interdisciplinaire onderzoeksperspectieven, zoals voorgesteld in dit model, worden vervolgens aan de hand van enkele korte studies van culturele bemiddelaars, hun interculturele uitwisselingen en hun positie in het negentiende-eeuwse en twintigsteeeuwse België geïllustreerd, om zo een aanzet te geven tot een beter begrip van de veranderende organisatie en praktijken van het Belgische culturele leven doorheen de tijd.